THY'nin 'Tayyare'li yılları!

Sabah Gazetesi yazarlarından Emre Aköz, Türk Hava Yolları'nın kuruluş yıllarındaki sürece dair bazı detaylar kaleme aldı.

İşte Aköz'ün köşesi:

Medarıiftiharımız Türk Hava Yolları, 20 Mayıs 1933'te kuruldu. Bu yıl 85'inci yaşını kutluyor. Gelin o yıllara doğru uzanalım. İşte Türk havacılık sektöründen birkaç enstantane...

Önce gençler için birkaç açıklama: Yazıda bazen 'tayyare' kelimesi geçecek. Tayyare, 'uçak' demektir. (Tayyar diye erkek isimi var. O da 'uçan, uçucu, buharlaşıp havaya karışan' demek.)

Yerli havacılığı her zaman desteklemiş olan Atatürk'ün, Havilland DH-68B uçağının kapısından inerken fotoğrafı vardır ama aslında hiç uçmamıştır.

Sebebini, 1910'da Fransa'da yapılan Picardie Manevralarındaki bir olaya bağlar. Bir uçağa binmeye heveslenir. Refakat ettiği Ali Rıza Paşa onu durdurur. 'Bilmediğin taş ya karın ağrıtır ya baş' der. Nitekim başka ülke subayının bindiği o uçak yere çakılır.

Sivil bir havayolu kurmak için 1933 yılında ABD'den iki adet yolcu tayyaresi alınır. Karşılığında 25 bin 555 dolar ödenir.

1 Nisan 1933'te Ankara-İstanbul uçak biletleri satışa çıkarılır. Biletler Türk Tayyare Cemiyeti tarafından satılmaktadır. Fiyat kişi başı 35 lira 5 kuruştur. (Bu fiyat İstanbul- Ankara treninin yataklı vagonunda seyahat etmek kadardır. Aslında maliyet çok daha fazladır. Sektörü teşvik etmek için farkı devlet karşılamaktadır.)

Ankara'dan 14:15'te kalkan tayyare, 15:25'te Eskişehir'e iniyor... 15:45'te Eskişehir'den havalanıp 16:55'te İstanbul'a Yeşilköy'de yapılan meydana konuyordu. Böylece yolculuk toplam iki saat kırk dakika sürmüş oluyordu. 16 saat süren Ankara-İstanbul tren yolculuğu ile kıyaslandığında bu müthiş bir hızdı.

20 Mayıs 1933'te Türk Hava Yolları İdaresi Devlet Hava Yolları İşletmesi (DHY) kurulur. Sermayesi 180 bin liradır. Kadrosundaki 24 personelin 7'si pilot, bir telsizci, sekizi makinist, yedisi memur, biri idarecidir.

Bugün Kızıltoprak'ta heykeli bulunan Vecihi (Hürkuş) Bey, işadamı Nuri (Demirağ) Beyin 6 bin 500 liralık desteğiyle ülkenin ilk kapalı yolcu uçağı 'Vecihi XVI'yı yapar. 6 Ekim 1933'te Kalamış semalarındaki ilk deneme uçuşu başarılı geçer. Uçağa 'Nuri Bey' adı verilir.
Cumhuriyetin 10'uncu yaşını kutladığı 1933 önemli bir yıldır. Mareşal Voraşilov başkanlığında bir Sovyetler Birliği heyeti gelir. Kurtuluş Savaşı'na ciddi para ve silah desteği vermiş olan Sovyetler, heyetin getirdiği altı uçağı ve beş planörü Türkiye'ye hediye eder.

1933 yılı sonuna kadar THY 460 yolcu ve bin yüz kilo posta taşır. Gelir 7 bin 500 liradır. Giderler ise her şey dahil (yakıt, tesis, personel vs) 180 bin liradır. (Sabah)