"KTHY'nin gerçek yüzünden ekonomik bir kesit"

Hükümet, seçimlerin ardından öncelikli olarak bütçede ağır bir yük oluşturan Kamu’nun maliyetlerini kabul edilebilir düzeye indirebilmek adına oldukça radikal bir karar almış ve Sendikalar ile girdiği savaşta büyük bir kamuoyu desteği de sağlayarak, ileriye dönük yıllar için bunu başarmıştır. Ülkemizin geleceği için yapılmış olan bu radikal düzenleme, hazırlanan yeni yasadaki eksiklikler göz önüne alındığında, bu cesur hareket birçok kesim tarafından “radikal ama yetersiz” olarak yorumlanmıştır. Ancak yaşanan bu süreçte işadamları ile sendikaları karşı karşıya getirmiş ve yüksek tansiyonlu bir gerginlik yaşanmıştı. Her iki taraf da aslıda mevcut durumun düzeltilmesini istemesine karşın, ortak bir noktada buluşulamamışlardır. Bugün bu yüksek tansiyon açıkça görülmese bile halen kendisi hissettirmektedir.

Son zamanlarda KTHY ülkenin ve ekonominin birincil gündemi. Yine bir tarafta iş adamlarımız diğer tarafta ise kendini anlatmak için uğraş veren Hava-Sen. Bu kez her iki taraf ta haklı ve her iki taraf ta haksız. Yani her şey eşit… Ama benim özellikle ricam, iş madamlarımızın bu kez Hava-Sen için “aman sendika, bırakın”, demekten ise, bu kez onları dikkatlice bir dinlemesi… Her iki taraftan da yani hem iş adamlarımızdan hem de Hava-Sen yöneticilerinden tek arzum, bir bilerini dinlemeleri ve kendilerini en doğru ve açık bir şekilde ifade ederek hiçbir siyasi düşünce altında hareket etmemeleridir.

KTHY…;

KKTC Bütçe’sindeki en büyük maliyetlerden biri olan KTHY’nin zarar payı son zamanda gündemde birinci sıraya oturmuş durumdadır. KTHY teknoloji olarak günümüz dünyasına uygun bir yapıya sahip olmasına rağmen, mali açıdan Devlet Bütçesinin en büyük açıklarından birini oluşturduğu gerçeği herkesin bilgisi dâhilindedir.

Geçtiğimiz hafta bir uzman olarak durum değerlendirmesi ve işin gerçek hikâyesi için birçok araştırma yaptım ve birçok farklı insanla görüştüm. Yapmış olduğum araştırmalar sonucunda şuna kanaat getirdim ki, KTHY’nın bugün içinde bulunduğu durum, pek çoğumuzun bildiği eski bilindik bir hikâyeye sahip olsa da, hikâyenin önemi aslında detayında saklı… Detay ne mi, işte açık ve tarafsız en önemli detay ve bulgular;

Geçmiş ve mevcut tüm iktidarlar tarafından yönetimsel hataların sergilendiği Kıbrıs Türk Hava Yolları, bugün gelinen noktada açıkça görülmektedir ki özerkleştirilmek yerine özelleştirilmeye çalışılmaktadır. Bunun için de küçültülmeye ve tasfiye edilmeye çalışılan KTHY, 100 milyon usd’lik borca karşın sahip olduğu piyasa değeri açısından, borcunun kat ve kat üzerinde değere sahip olan bir Şirket durumundadır.

Profesyonel yönetimden çok uzak bir noktada olan KTHY, sahip olduğu piyasa payı, uçuş hatları ve destinasyonları açısından küçümsenmeyecek bir varlığa sahiptir. Ancak, KTHY de ki hatalı-eksik uygulamalar, gelir artırıcı önlemlerin hayata geçirilmemesi ve KTHY nin geleceğine yönelik planlama yapılmaması, şirketin bu noktalara sürüklenmesine neden olmuştur.

Geçmişten günümüze yapısal çöküşe bir örnek;

Tüm iktidarlar döneminde KTHY’ rı, siyasi bir rant kapısı olarak kullanılmış ve iş sözü veren siyasilerin en çok istihdam yarattığı Devlet kurumu haline gelmiştir. KTHY gibi ülkemizin bayrak taşıyıcısı olan bir şirketin bir siyasi oyuncak olarak kullanılması bugün dahi devam etmektedir. KTHY’yi kurtarmak adına 137 teknik çalışanı işten durduran Hükümet (geçmiş iktidar döneminde imzalanan bir sözleşmeye istinaden), işe aldığı 5 kişiye yıllık 400.000 USD nin üzerinde maaş ve menfaat ödemektedir. Danışman, Avukat, Teknik Müdür, Ticaret Müdürü ve Genel Müdürden oluşan bu 5 kişilik kadronun istihdam tarihi 6 ay öncesine dayanmaktadır. Şimdi sorarım size, amaç KTHY yi kurtarmak mı yoksa satmadan önce kalan son günlerinde dahi hala birilerine siyasi çıkar ve menfaat sağlamak mı? Bu uygulamanın ekonomik boyutunu lütfen biri bana anlatsın…

KYHY üzerinden sağlanan menfaatlere bir örnek;

KTHY geçmiş hükümet döneminde piyasadaki bilindik birkaç büyük acente ile bir anlaşma yapmış ve bu anlaşmalara göre KTHY sattığı bilet başına %10 kâr elde ederken, işin kaymağını yani %50 yi aşan kârını bu acentelere peşkeş çekmiştir. 2010 Mart ayında sona erecek bu sözleşme, KTHY nin iflasının başlıca nedenlerindendir.  Peki çok merak ediyorum, bu Mart ayı içerisinde sona erecek bu sözleşme, farklı menfaatler için mevcut Hükümet tarafından da uzatılacak mı? Menfaati sağlayan ve menfaati kullanan bu ilişkiden memnun ise bilin ki bu sözleşme uzatılacak ve KTHY yine uçuruma itilip, üzerinden çıkarlar sağlanmaya devam edilecektir. Bu peşkeş çekilen acentelerin/şirketlerin acaba bu ülkeye ödediği vergi ne kadardır? Sürekli olarak menfaatleri kullanan ve dağıtan bu şirketlerin yaptığı sizce ticari bir başarımıdır? Ama bu filmi değişik defalarda izlemdik biz…İzlemeye de devam ediyoruz …

Haksız rekabete bir örnek;

KTHY’nin bir kuruluşu olan CAS, KKTC de yer hizmetleri sunmaya tek yetkili kurumdur. Yer hizmeti sunabilmek için Sivil Havacılık yasalarınca şirketlerde aranan özellikler ve Devletin belirlemiş olduğu taban fiyatlar her yıl açıklanmaktadır. Ancak bugün bu sektörde zamanın Bakanlar Kurulu tarafından özel izin verilmiş olan diğer bir firma, ki mevcut Sivil Havacılık kurallarına göre bu hizmeti vermesi uygun değildir, Sivil Havacılığın açıklamış olduğu taban fiyatların dahi altında hizmet vermektedir. Ayrıca KKTC Sivil Havacılık tarafından uçuşuna izin verilen KTHY dışındaki diğer havayollarına yine siyasi ve kişisel menfaatler adına bile bile yanlış kararlar alan gelmiş geçmiş tüm yöneticiler, bu haksız rekabetin doğmasında ve KTHY nin iflasında birincil sorumludurlar.

KTHY nin finansal durumu;

Bugün itibari ile KTHY’nin toplam 100 milyon amerikan doları borcu bulunmaktadır. Peki ben soruyorum size, bu borç yüzünden batmış olduğu söylenen KTHY’nin piyasa değerini bilen var mı? KTHY rının sadece İngiltere’de sahip olduğu 3 slotun (uçuş saati/izni) piyasa değeri 100 milyon değerin üzerindedir. Buna KTHY’nin İstanbul, Kıbrıs ve diğer yurtdışında bulunan taşınmaz malları da bu varlığın üzerine eklerseniz, şirketin gerçek değeri ortaya çıkacaktır. Ve bu değer kapalı bir ekonomide, çözüm alternatifi düşünülmeksizin hesaplanmıştır.

O zaman doğru ifade şu, varlık olarak mevcut zararın çok üzerinde olan KTHY, olası bir çözüm halinde piyasa değerini de 5 e katlayacağı düşünülür ise, küçültülerek ve bilinçli olarak zarara uğratılarak, yine birilerine menfaat sağlanmaktadır. Bu noktada özellikle kimse Türkiye’ye suç atmasın. Şu ana kadar bahsettiğim tüm gerçek ve akıl almaz uygulamalar, ülkemizin gelmiş-geçmiş ve mevcut siyasileri tarafından yapılmıştır. Bugün için piyasa değeri, borçlarından kat kat yüksek bir şirketin yok parasına başkalarına devri, bırakın ekonomik bir hata olmayı, bu ülke için bir ihanettir.

KTHY nin geleceği;

KTHY nin yaşatılması mevcut yapı altında kesinlikle mümkün değildir. KTHY’de yapılacak yapısal reformların başında maliyet disiplini, sonrasında da gelir artırıcı önlemler yer almalıdır. Gelir artırıcı önlemlerin başında da, her yıl Nisan ayında Ulaştırma Bakanlığı tarafından ilgili lisans sahibi firmalara verilen belirli saatlerdeki uçuş izinlerinin, öncelikli olarak KTHY’nin yapıcı planlamasına göre belirlenmesine dayanmalıdır. Bunun için de vakit az…Mevcut yapıda çalışan 400.000 usd lik maliyeti olan arkadaşlarımızın da bunu düşünmesi, planlanması ve uygulamaya koyması zaten bir hayal…Tüm bunların yapılması ve bu ülkenin bayrağını taşıyan KTHY’nin hak ettiği değere ulaşması ve bu ülkeye maliyet değil kar sağlaması adına öncelikle ÖZERKLEŞTİRİLMESİ gerekmektedir.

Bir uzman olarak söylemeliyim ki, KTHY sahip olduğu varlıkları ile planlı, şeffaf ve profesyonelce yönetildiği takdirde, çok kısa bir zamanda bu ülkenin en büyük şirketi olur. Bunu her isteyen ile her ortamda tartışmaya açığım…Neden – sonuç ilişkisi ve çözümü de net bir şekilde ortaya koymak koşulu ile…Ve bunun için de Hükümetin bana yıllık 400.000 usd ödenmesine gerek yok…

Bence tüm bu bulgular sonrasında, toplumumuzun KTHY yönelik bakış açısını biraz daha bilinçli ve dikkatli gözden geçirmesi gerekmektedir. Yıllarca bu toplumun vergileri ile KTHY üzerinden rant oluşturan ve menfaat sağlayan siyasiler, bugün kendi suçlarını unutup topluma KTHY nı bir kambur olarak göstermekte ve acilen bu kamburdan kurtulmak gerektiğini işaret etmektedir. Ama bu noktada dahi geçmişten gelen ve bugünkü uygulamalar göstermiştir ki; siyasiler için önemli olan KTHY ekonomik boyutundan çok, menfaat boyutudur. Çünkü ekonomik olarak KTHY’nın içinde bulunduğu bu kötü durumdan kurtularak ayağa kalkması bugün için halen mümkündür. Ancak amaç KTHY yi hak ettiği yere ulaştırmak değil, sağlanacak maksimum siyasi menfaat sonrası topluma bu kamburdan başarı ile kurtulunduğu imajı vererek alkış almaktır. Kazan – kazan mantığı işte.