Birleşmeler yolcular için önemli

 Türkiye'de son 20 senedir daha çok batan havayollarına şahit oluyoruz ama küresel olarak her iki konu da çok sık sahnelenir oldu. Çoğunlukla Avrupa ve ABD'de gerçekleşen birleşmeleri bu köşe aracılığıyla yeri geldikçe sizlere aktarıyor ve görüşlerimi paylaşıyorum. Ne var ki konunun biz yolcuları ilgilendiren boyutunu şimdiye kadar pek detaylandırmadık.

Sivil havacılık tarihinin havayolları nezrinde yolcuları ilgilendiren en önemli devrimi ABD'de 1978 yılında uygulanmaya başlanan sektörel liberalizasyon (deregulation)'dur. ABD'yi takiben Avrupa'da, daha sonra ise diğer kıtalarda yaşanan bu devrim ancak milenyum sonrasında ülkemize ulaşmıştır. 70-80'li yıllarda Avrupa veya ABD için ekonomi sınıfı uçak biletinin fiyatı 2000 ile 5000 dolar civarındaydı. Liberalizasyon sonucu ortaya düşük maliyetli havayolu (DMH) iş modeli çıktığında, bayrak taşıyıcıları yani yeni adlarıyla network havayolları da iş planlarını revize ederek rekabete uyum sağlamak adına bilet fiyatlarını düşürdüler. Rekabet ortamı sayesinde biz yolcular bugün çok daha makul fiyatlarla uçağa binebiliyoruz.

Ancak, dünya çapında devam eden ekonomik resesyon tüm dengeleri alt üst etti. ABD'den peş peşe gelen havayolu birleşme hareketleri beni ister istemez 'sektör tekrar regulasyona mı gidiyor?' diye düşündürmeye başladı. Regulasyondan kast ettiğim anti liberalleşmek. Bu satırları okurken ABD'de olup biten bizi ne kadar ilgilendirir diye düşünebilirsiniz ama bal gibi ilgilendirir. Zira havacılık sektörü dünyanın en küresel sektörlerinden biridir ve dünya hava trafiğinin yaklaşık yüzde 40'ı, uçak üretim sanayinin de merkezi olan ABD'de gerçekleşiyor.

ABD'de Delta, United, Northwest, Continental ve US Airways gibi network havayolları ayakta kalabilmek adına yaklaşık 6-7 senedir birleşmek için çaba gösterdiler ve devam ediyorlar. Kısa bir süre önce Delta-Northwest birleşti, artık Delta adıyla hizmet veriyor. Şu anda taşınan yolcu sayısı ve filo büyüklüğüne göre dünyanın en büyük havayolu Delta. Onları yine geçtiğimiz yıllarda birleşen Avrupalı AirFrance-KLM grubu takip ediyor.

UNITED-CONTINENTAL HAVAYOLLARI DA BİRLEŞİYOR
THY'nin StarAlliance'da partneri olan United Airlines, birkaç yıldır birleşmek üzere kimi zaman US Airways kimi zaman da Houston merkezli Continental ile görüşüyordu. Geçtiğimiz haftalarda aldıkları nihai karara göre United ve Continental havayolları da United adı ve Continental logosunu yaşatarak birleşecekler.

Ekonomik iklim farklı olsaydı, ABD'de bu birleşmeye ne adalet bakanlığı, ne rekabet kurulu, ne de senatonun ilgili kurulları onay verirdi. Ancak genel kanı, şartlardan dolayı ilgili kurumların istemeyerek de olsa bu birleşmeye yeşil ışık yakacakları yönünde. ABD senatosunun adalet alt komisyonu, geçtiğimiz günlerde United CEO'su Glenn Tilton ve Continental CEO'su Jeff Smisek'i davet ederek iş planlarını dinledi, endişelerini dile getirdi. Alt komisyon üyesi senatörlerin bir kısmı doğal olarak rekabetin azalması sonucu tüketici fiyatlarının artacağının altını çizdiler. Kurum yöneticileri ise Southwest gibi DMH'ler sayesinde isteseler bile fiyatları fazla artıramayacaklarını belirttiler. Görünen o ki, network havayolları bir süredir canlarını yakan DMH'leri, artık birleşmelerini haklı göstermek adına değerlendiriyorlar. Kanımca ölçek ile rakipleri alt etmek network havayollarının DMH'lere karşı en can alıcı silahı olmuş durumda.

Birleşme kararı kısa vadede çalışanları sendikasal haklar açısından tedirgin ederken, bir yandan da tedarikçilerin iş kaybına sebebiyet verebilir. Zira United-Continental birleşirse yönetim daha çok Continental kökenli yöneticilerin elinde olacak ve bu da Airbus için kötü haber anlamına geliyor. Continental, çok başarılı geçmiş dönem CEO'su Gordon Bethune'den beri sıkı bir Boeing müşterisi olarak biliniyor. Bu mega birleşme gerçekleşirse, yeni havayolu, ciro açısından (yaklaşık 29 milyar dolar) bir numaralı havayolu olacak. Sektör uzmanları bu durumda American ile US havayollarının da çaresiz olarak orta vadede birleşmek zorunda kalacaklarının altını çiziyorlar.