PETROL ŞOKU THY'YE YARAYACAK

Türk Hava Yolları (THY) Yönetim Kurulu Başkanı Candan Karlıtekin, kurumda yeni stratejilerle bir dönüşüm süreci yaşandığını belirterek, "Bu dönüşüm olmasa petrol fiyatlarındaki artışa rağmen hala kar eden bir şirket olmazdık" dedi. AnadoluJet'in de bu stratejilerin önemli bir parçası olduğunu anlatan Karlıtekin, bu markanın ayrı bir şirket olarak konumlandırılacağını da belirtti.
 
Dünyada petrol şoku yaşanıyor. Bugün 140 dolarlara yaklaşan petrol fiyatları için 200 dolar tahmini yapanların sayısı hayli fazla. Bir yılda 70 dolarlardan 140 dolarlara gelen petrolde yüzde 100 artışın en fazla etkilediği sektörlerden biri ise havacılık. Global krizin etkisiyle bazı havayolu şirketleri büyüme politikalarını durdurdu, Boeing gibi uçak imalatçısı kuruluşlara sipariş iptalleri de başladı. Petrol fiyatlarındaki artış, Türk Hava Yolları'nı (THY) da düşündürmeye başladı. THY Yönetim Kurulu Başkanı Candan Karlıtekin, dünyada resesyonun hissedildiğini ancak Türkiye ve THY'nin daha iyi durumda olduğunu söylüyor. Karlıtekin, fiyatlardaki artışın gerçekçi olmadığını ancak kalıcı olması halinde piyasanın kendini yeni duruma adapte edeceğini belirtiyor.

THY'nin bu tür şoklardan etkilenmemesi için 6 yıldır iş planını değiştirdiğini de anlatan Karlıtekin, "THY uzun bir süredir dönüşüm yaşıyor. Yaptıklarımız bir bulmacanın parçaları gibi. Filoyu yenilemek, uluslararası bir zincire girmek, yeni markalar oluşturmak, ikram, kabin içi eğlendirici hizmetler gibi değişimler yaptık, yapıyoruz. Ürün karışıklığını sona erdirdik. Artık dünyanın neresinde olursa olsun bizim yapabileceğimiz bir iş varsa gidip o işi yaparız ve yapmaya da hazırız" diyor.
2023 hedefini ise 300 uçaklı bir şirket olmak diye açıklayan Karlıtekin, kadrolaşma eleştirilerini, "Kadrolaşıyor diyorlar. Ne yapacağım tabii ki bildiğim insanlarla çalışacağım" sözleriyle yanıtlıyor. Genel Müdür Temel Kotil ve Yönetim Kurulu Üyeleri arasında kavga olduğu söylentilerine ise, "Biz işin iyi yürümesi için kedi köpek gibi kavga ederiz. Dışarıdan nasıl algılandığı ise umurumda bile değil" yorumunu yapıyor.
 
Dünyada global bir kriz yaşanıyor. Bir yandan resesyon korkusu var, diğer yandan da petrol fiyatları hızla artıyor. Nasıl görüyorsunuz gelişmeleri?
Dünyada yükselen petrol fiyatları havayolu taşımacılığını da önemli ölçüde etkiliyor. Tabii ki bu sektör ekonomideki diğer tüm iş çevrimleriyle bağlantılı. Şu anda dünyada bir resesyon, yavaşlama, gevşeme var. Ancak özellikle havayolu seyahati yapısal bir değişim geçirdi. Artık dünyada daha çok insan havayolu kullanıyor. Havayolu lehine bir tercih olduğu için daha az hissediyoruz. Türkiye ve THY açısından baktığımızda ise biz bu gelişmelerden dünyadaki ortalamalar kadar etkilenmiyoruz. Daha iyi durumdayız. Bunu gerek yolcu sayılarımız gerekse doluluk oranlarımız açısından görüyoruz. Petrol fiyatlarının yükselmesinden haz etmiyoruz ama bu da piyasada yeniden bir derlenme toparlanma için bir vesile olacak. Ancak umarız bu fiyatlardaki artış kalıcı olmasın. Eğer bu kalıcı ise o zaman dünyadaki bütün nisbi fiyatlar buna intibak etmeye başlayacak. Bu yepyeni bir süreç demektir.
 
Petrol fiyatları artık geriye gitmeyecek diye bir tartışma var. 200 dolarlar konuşuluyor...
Gitmeme ihtimali var, doğru. Ama 140 doları da meşru kılacak, ayakta tutacak bir ekonomik gerçeklik yok. Fiyatları spekülatörler yükseltiyor. Birbirlerine sürekli bir takım kontratları alıp satıyorlar ve her işlemde de hacıyatmaz gibi para kazanmak istiyorlar. Bu böyle sürecekse, onların direnci piyasadaki intibak süresinden daha ileriyse, piyasa intibak edecek.
 
Sektörü nasıl bir trend bekliyor? Yeni uçaklar için sipariş iptalleri başlamış...
Sipariş iptalleri olur çünkü çok şişmişti. Sipariş veriyorsunuz 2017'ye gün veriyor. 9 yıl sonrası için sipariş vermek anlamsızdı. Bunlar makul düzeye inecek. Bu arada sektörde zaten verimsiz karbon emisyonu yüksek işletilmesi rasyonel olmayan uçaklar var bunlar seferden düşecek. O uçakları ayakta tutmak saçma. Onlar devreden çıkınca arz daralacak. Böylelikle bizim gibi filosu genç olan şirketler tercih edilecek. Böylece zamanında aldığımız yenilenme kararları da sonuçta karşılık bulmuş olacak.
 
THY'nin uçak sayısı ne oldu. Yenilenme tamamlandı mı?
Şu an 104 tane var. Yılsonunda uçak sayısı 120 olacak. Şimdi aşağı yukarı geniş gövde filosu ve 340'lar hariç uçaklarımızın tamamı yeni. 340'ların da içlerini yeniledik. Ciddi yatırımlar yaptık. THY yepyeni bir filoya sahip. Yani bugün pazara çıktığı zaman ürününü herkese beğendirebilecek bir filoya sahip.
 
THY'de yeni bir strateji gözleniyor. Yeni markalar, yeni ürünler açıklıyorsunuz. Bu değişiklikleri anlatır mısınız?
THY'de bir ürün karmaşası vardı. Son uygulamalarımızla bunları düzenliyoruz. Artık THY iç içe geçmiş bir harman içinde yürüyen dört ayak üzerinde yürüyor. THY International, Sun Express Domestic, AnadoluJet Ankara ve Star Alliance'la. Ana markamız THY... Artık Anadolu'nun her noktasına İstanbul üzerinden uçuş var. Yurtdışında havacılığa olan talep, charter gibi alanlara SunExpress üzerinden eğildik. Ankara'da başlayıp Ankara'da biten başka müşteri profili vardı. Onu da AnadoluJet'le tamamlamaya çalıştık. Böylelikle ürün karmaşasından kurtulduk. Bu ürünleri birbirinden bağımsız olarak yürütüyoruz. Star Alliance ortaklığıyla da 850 dünya destinasyonunu eklemiş olduk. Çok ciddi kılcal damarlara kadar giriyoruz, her tarafta. Bu bize transit yolcu oranında da bir artış imkanı veriyor.
 
Yurtdışı transitleri Türkiye'ye çekmek uzun zamandır hedeflenen bir olaydı. Kime rakip oldunuz?
Yüzde 6-7 civarındaki yurtdışından transitleri yüzde 12'lere çıkarmış bulunuyoruz. Bu yüzde 30'lara kadar gidebilir. 6 ayda 23 hat açtık. Altyapıyı zenginleştirdik. Müşteri sizin dükkanınıza girdiği zaman hoş bir zenginlik buluyor. Körfez'deki taşıyıcılara bu konuda rakibiz. Onların da bizim de farklı güçlü yanlarımız var.
 
AnadoluJet ciddi tartışmalara da neden oldu? Özellikle İzmirliler'in. Neden böyle bir uygulamaya gittiniz?
Ankara biliyorsunuz daha önce hep İstanbul üzerinden bir yerlere bağlanırdı. Şimdi biz İstanbul'u bu modelden tamamen ayırdık. AnadoluJet'in temelde bazı gerekçeleri var. Bir tanesi şu; Bu şekliyle Ankara operasyonu zarar ediyor. Biz hiçbir hat ya da hat grubunun zarar edip, onu başkalarından finanse etme yoluna gitmek istemeyiz. Bunlar çok minimal düzeylerde zaman zaman olur. Ama bu pozisyonda zarar edip, dünyada kazanıp buraya aktarmak olmaz. Biz buna son verdik. Son zamanlarda İstanbul'da köklendirdiğimiz Turkish International ile birlikte bu artık çok bariz hale gelmeye başladı. Bir de Ankara'da yeni bir havalimanı yapıldı. Eskiden köy meydanı gibiydi buradaki potansiyelin kullanılması lazım. Ayrıca İstanbul'da çok büyük bir sıkışma var. Uçuşların bir kısmını Ankara'ya kaydırmak zorundayız. Ankara'dan yapılan seferler frekans itibarıyla da yeterli düzeyde değil. Şimdi bir hattın tutması için buradaki ürünün relatif olarak ucuz olması lazım. Fizibl olmaz aksi takdirde.
 
Bunu bir araştırmayla mı tespit ettiniz?
Tabii ki. Sürekli rakamlarımızı takip ediyoruz. Nitekim ne oldu? Koltuk sayısını arttırdık, daha az yoğunluklu koltukla yüzde 65'le giden seferler, daha sık yoğunlukla yüzde 85'e tırmandı. Tabii bunu yaparken de normalde otobüs yolcusu olan veya kendi arabasıyla seyahat eden insanları da cazip fiyat teklifleriyle havayoluna çektik. Henüz tam kara geçmesek de, 2 ay içinde başa baş noktasına taşıdık.
 
Ama o hatta business uçmak isteyenlere böyle bir şans sunulmuyor...
Biz bir marka inşa ediyoruz. Yeni bir iş birimi inşa ediyoruz. İstediğimiz neticeleri de aldık. Evet daha farklı bir ürüne aşina olanlar, daha düşük seviyede bir hizmetle karşılaşınca buna tepki gösterdi ama projemizi ortadan kaldıracak bir şey değil. Ya da şu söyleniyor; hem AnadoluJet olsun hem de Business Class olsun. Zaten Business Class'lı ürün kar etseydi bu işi yapmazdık. Ama gün gelecek, diyelim ki 2009'un yazında İzmir'e ayrıca THY kaldıracağız. Çünkü oraya da bir pazar derinleştiriyorum şu anda. Bu pazarı provake ediyorum. Önümüzdeki yıl orada talep patlaması olacağını düşünüyorum. Ben oraya THY ile günde 2 sefer yapıp bunu da satabileceğimi düşünüyorum. Biz bu uygulama ile THY'nin Ankara bazlı operasyonları için de bir tarlayı sürdük, tohumları ektik.
 
AnadoluJet'i THY'den ayrılıp ayrı bir şirket mi yapacaksınız? Bunun özelleştirme sürecine katkısı olacak mı?
Zamanla ayrılacak. THY'ye bağlı bir şirket olacak. Şimdi bir marka, sonra bir alt şirkete dönüşecek. Bir daha ki yaza yetişir. Bu özelleştirmede de hükümetin elini güçlendirir. Yani bakın THY olarak biz şunu diyoruz; dünyanın neresinde olursa olsun bizim yapabileceğimiz bir iş varsa, gidip o işi yaparız ve yapmaya da hazırız.
 
Özel sektörle rekabet nasıl gidiyor?
Sektörde rekabet var, doğru. Uçak işi hoş bir konudur, garantilidir. 3-5 uçak kiralanır başlar. Ancak artık iş sadece finansman sağlamak değil. Şimdi yeni bir evreye doğru gidiyoruz. Bence bundan sonra şartlar bizim lehimize biraz daha cazibe kazanacaktır. Fiyat rekabeti yine devam eder. Biz bu rekabete rağmen ayakta kaldık. 6 yıldır bu şirket para kazanıyor. Bir zamanlar rekabet yoktu, monopoldü ama zarar ediyordu. Tüm korumalar kalktı, avantaj kalmadı bu şirketin batması gerekiyordu. Ama tersi oldu.
 
Sektörde konsolidasyon bekliyor musunuz?
Dünyada oluyor zaten. Türkiye'de bilemiyorum. Belki bazı firmalar birbirini almaya çalışır, onu bilemem. Ama kapasite konsolidasyonu oluyor zaten oluyor.
 
Bilet fiyatları giderek yükseliyor... Talepte azalma var mı?
Petrolün 140 dolara geldiği ortamda normal. Ama diğer ulaşım yollarında da fiyatlar artıyor. Genel bir pahalanma var. Biz fiyatlarımızı da arttırdık. Yüzde 15-18 arttırsak başa baş gelirdi ama o kadar yapmadık. Önemli olan şu, müşteri fiyat artışını gördüğü zaman, bunun gerekçesi varsa bunu meşru görüyorsa makul görüyor. Kör değil ya insanlar, petrol 70'den 140 dolara gelmiş, tabi ki artacak. Biz bunun önemli bir kısmını da absorbe ediyoruz. Niye ediyoruz? Fiyatların kalıcı olup olmadığını bekliyoruz. Bunu görene kadar bu maliyet artışlarının bir kısmını biz üstleniyoruz. İçeride bir düşüş yok, insanlar uçuyor. Ben babamı Kayseri'ye otobüsle gönderemiyorum.
 
Star Alliance'ın faydası oldu mu, geri dönüş alıyor musunuz?
Star Alliance bize dünya çapında bir tanınma getirdi, bu çok önemli. Bundan dolayı 45-50 milyon dolar kazanım elde ettiğimizi tahmin ediyorum. Bu da yaklaşık yüzde 1 bir marj demektir ki bu da çok önemli. Yani kar marjınızı aynı şartlarda, yani aynı mertebedeki kaynaklarla bu kadar arttırıyoruz. Havayollarında yüzde 6-7 kazanmak büyük bir oran. Bunun içinde yüzde 1 çok iyi bir rakam.
 
Avrupa'da bilet fiyatları artık vergiler olmadan açıklanamayacak Türkiye'de de böyle bir değişim olabilir mi?
Vatandaş 29 YTL diye geliyor 59 lira çıkıyor. Benim de haz etmediğim bir şey. Ancak kendi elemanlarım bile, böyle kampanya yapmayın dememe rağmen dinlemiyor. Hoş bir şey değil bunu da inşallah kaldırırız.
 
2023'de nasıl bir THY hayal ediyorsunuz?
Biz THY'yi ileriye doğru büyüteceğiz. 2023 de 300 civarında uçakla işleyen bir THY tasavvur ediyoruz.
 
 
Yönetim kurulu süs biberi değil
THY yönetimi içinde anlaşmazlık var mı? Genel Müdür Temel Kotil'le bir sorun yaşıyor musunuz gerçekten?
Bizi dışardan görenler birşey anlamıyor. Biz burada kedi köpek gibi kavga ederiz. Niye? İhaleyi şuna verdin, vermedin diye değil. Şu iş daha iyi nasıl olur diye? Şu hattı açalım mı açmayalım mı, işletmede daha iyi ne yapabiliriz diye. Bunlar hakkında dışardan nasıl algılandığı umurumuzda olmadan kıyasıya mücadele ederiz. Bizim yönetim anlayışımız budur. Yönetim kurulu süs biberi değil. Yani ben ayda bir gelip hadi çalışın çocuklar deyip gezecek bir adam değilim. Bürokrasi sizi suya götürür, susuz getirir. Hiçbir zaman onun peşini bırakmayın. Önemli olan sonuç. Sonuç nasıl, fıstık gibi.
 
Yönetimle geldiğinizden beri kadrolaşma yaptığınız eleştirilerine muhatapsınız.
Geldiğimizden beri aldığımız adam sayısı 6000'i buldu. Kabin memuru sayısı bin 500 lerden 2 bin 800'e, pilot sayısı 670'den 1300'e çıktı. Alınan insanların yüzde 90'ı hostes ve pilot. Onlar da sınavlarla alınıyor. Bana kadrolaştı diyorlar. Örneğin sizin yayın yönetmeniniz kiminle çalışıyor, bildiği insanlarla. O çalıştığı insanlar sektörün en iyileri mi, yok... O onları biliyor. Ben de buraya geldiğim zaman çalışabileceğim insanları aradım kim yapar dedim. Bu kadrolaşmak oluyor. Tabii ki bildiğim adamla çalışacağım. 300 uzman kişi ben seçtim. Bunları teorik buluyorum. Zorlama suçlamalar.

Referans Gazetesi