THY'de işten atılan kabin memurları ve uçuş emniyeti

Merhaba,

Geçen haftanın sıcak gündemlerinden biri de THY tarafından işten çıkarılan kabin memurları haberi idi. Konunun dikkat çeken bir tarafı işten çıkarmalar iken diğer tarafı ise gerekçe olarak öne sürülen alınan raporların usulsüz olduğu iddiası idi. Münferit işten çıkarmalar söz konusu olsa açıklama yapmaya gerek olmayabilir fakat çok sayıda personelin işten çıkarılması durumunda ; işveren , sendika , STK ( burada TASSA ) ‘dan aydınlatıcı bir bilgi  bekliyorsunuz bu olmayınca herkes kendi kanallarından aldığı bilgiyi doğru bilgi olarak görebiliyor.

Bu tip işten çıkarmalara birkaç açıdan  bakmak gerekiyor. İlk akla gelen genelde işten çıkarılanların kanuni hakları oluyor bu konuya da  değineceğiz fakat benim daha çok üzerinde durmak istediğim uçuş emniyeti tarafı. İşveren olarak çok sayıda kabin memurunu usulsüz rapor iddiası ile işten atarsanız  ve aydınlatıcı bilgi sunmazsanız sonuç ne olur ? Ortalıkta şehir efsaneleri hikayeler dolaşır ve gerçekten rahatsız olan , hasta olan kabin memurları da bu halde bile  rapor almaktan çekinir , kendisini uçuşa katılmak zorunda hisseder. Az sayıda istisnası olsa bile çok sayıda çalışan benzer durumda rapor almaktan çekinecek ve uçuş görevi için uygun olmadığı halde rapor almayacak demektir. Peki bu durumun doğal sonucu ne olur ? 

Cevap : Uçuş emniyeti zaafiyeti yaşanır.                                                Maalesef burada yine devreye  bazı  havacılık kültüründen uzak  tiplerin klasik söylemi  gündeme gelir “ .... ne zamandır böyle yapıyoruz hiç bir şey olmadı... “  İşte tam da  zurnanın zırt dediği yer burasıdır. Tüm havacılık uçuş  emniyeti ve kalite sistemlerinin mücadele de  en çok zorlandığı ve yenemediği  bu – bir şey olmaz, sefer aksamasın -  anlayışıdır.  -Uçaklarda emniyet için öyle sistemler vardır ki  bugüne kadar hiç kullanılmamış belki hiç kullanılmayacaktır fakat uçuş emniyetini artıran unsur olarak bulunmaktadır. RAT / Airbus Ram Air Turbine veya BAE 146 hydraulic  stand by generator gibi. Emin olun bu tipler uçak imal etse  stand by sistemlerin çoğunu gerek yok diye  yapmazlar  -

.                                                     **                    

Uçuş emniyeti için yapılan tüm  eğitimler, harcamalar, geliştirmeler sonunda sadece bir kişinin hayatının kurtulacağını bilsek yapılan tüm bu çalışmalara  değer mi ?..........

 Hayatı kurtarılan kişi sizin yakınınız  olsa cevabınız değişir miydi ?
Havacılık uçuş emniyeti  ile ilgili personelin ; işine inanmış, konuyu özümsemiş ve hayat tarzları ile işlerinin tutarlı  olması beklenir aksi takdirde inanmadan yapılan işler, eğitimler, denetlemeler, Nasrettin Hoca’nın ‘’dostlar alışverişte görsün’’ kıssasına benzer.

Nasrettin Hocanın türbe kapısında  kilit olmasına rağmen  türbenin her tarafı açıktır, hemen herkesin aklına  lahana turşusu ve perhiz atasözümüz gelir. Unutmamak gerekir ki  Nasrettin Hocanın esprilerindeki en son maksat insanları güldürmektir.
Nasrettin Hocanın  türbesindeki  çelişkiyi uçuş emniyet konusuna  bağlamak  istiyorum,  uçuş emniyetini bütün olarak düşünmek ve zincirde zayıf halka bırakmamak gerekiyor yoksa  kapı kilitli pencereler  açığa benzer bir durum olur… Uçaklarda kabin memurlarının ilk ve en önemli görevi uçuş emniyetini  temin etmektir. Hiç ikram olmayan bir uçuş bile olsa uçakta kabin memuru bulunmak zorundadır. Kabin memurlarının uçuş emniyeti ile ilgili görevlerinin hepsini bu yazıda  değerlendirmek mümkün değil bu yazıda sadece acil durumlarda ki yolcuların tahliyesi  konusunu yazacağım.
 

Yolcuların acil durumlarda genel olarak 90 saniye içinde tahliyesi öngörülmüş olup bunu  için zeminde bulunan “path light” ların faal olmamasının “no go  item / uçuşa engel arıza “  olmasından  tutun   kaza ihtimaline karşı  gözlerin tahliye anında karanlık ortama uyumu için take-off sırasında kabin ışıklarının karartılmasına kadar pek çok  ayrıntı vardır.
 Bu tahliye için temel görev kabin memurlarına ait olup yolcuların emniyetli bir şekilde ve en kısa sürede uçaktan tahliyesini sağlamaları gerekir. Uçuş emniyeti ile ilgili hayati görevleri olan kabin memurları rapor almaktan korkar hale getirilmemelidir. Rapor konusunu istismar edenler olabilir bunları da ilgili meslek grubu derneği ve sendikaları gibi gruplarla görüşüp  akıllarda  soru işareti bırakmadan  işten çıkarmak veya kademeli cezalar vermek mümkün olabilir. Sonuçta doğru dürüst çalışan bir kabin memuru hasta ise rapor almaktan korkmamalıdır.  Aksi takdirde uçuş emniyeti açısından zayıf halka oluşacak ve temel emniyet kuralı bozulmuş olacaktır.
                                                           **

Biraz da uçuş personeli iş akdi  feshi durumunda hukuki  haklara bakalım; İşçi işveren ilişkilerini düzenleyen temel kanun 4857 sayılı iş kanunu olup  bu kanun  tüm iş hayatını kapsamaz.4857 madde 4’de kapsam dışı alanlar belirtilmiştir bu alanlardan bir tanesi de uçuş personelidir. İş kanunu kapsamında olmayan işlerden denizcilik alanı gibi özel istihdam alanları kanunları  olmasına rağmen  iş kanunu kapsamında olmayan uçuş personeli için  özel bir  havacılık  iş kanunu yoktur. Bu nedenle yasal boşluk   mevzuat içinde  önemli yeri olan borçlar kanunu hükümleri uygulanarak doldurulmaktadır. Bazı işyerlerinde uçuş personeli TİS ( toplu iş sözleşmesi) kapsamında olduğu için (havayolu olarak şu an sadece THY’de TİS uygulanmaktadır)  iş kanunun sağlamış olduğu hakları hatta bazen daha fazlasını TİS ile  elde etmeleri söz konusu olmaktadır. Günümüzde uygulanan borçlar kanunu ise bazı durumlar için çalışan  lehine  TİS’den daha iyi  olanaklar sunmaktadır. (TİS olmayan havayolları uçuş personeli için borçlar kanunu uygulanmaktadır)

Borçlar kanununda  aşağıda belirtilen haklar  emredici hüküm olup işçi aleyhine sözleşme yapılamaz yapılsa bile geçersiz olur.

İhbar tazminatı hakkı ( md 430,431,432 )

 “Taraflardan her biri, on yıldan uzun süreli hizmet sözleşmesini on yıl geçtikten sonra, altı aylık fesih bildirim süresine uyarak feshedebilir. Fesih, ancak bu süreyi izleyen aybaşında hüküm ifade eder.

Hizmet sözleşmesi; bildirimin diğer tarafa ulaşmasından başlayarak, hizmet süresi bir yıla kadar sürmüş olan işçi için iki hafta sonra; bir yıldan beş yıla kadar sürmüş işçi için dört hafta ve beş yıldan fazla sürmüş işçi için altı hafta sonra sona erer. Bu süreler kısaltılamaz; ancak sözleşmeyle artırılabilir.

İşveren, fesih bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle hizmet sözleşmesini feshedebilir.Fesih bildirim sürelerinin, her iki taraf için de aynı olması zorunludur; sözleşmede farklı süreler öngörülmüşse, her iki tarafa da en uzun olan fesih bildirim süresi uygulanır.”

Feshe karşı koruma hakkı ( md 433 ) “… Hizmet sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, işçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür…”

Bu madde ile bir çeşit  kıdem tazminatı benzer hak sağlanmakla beraber  10 yıldan çok  kıdemi olanlar için ciddi bir miktarlar söz konusu.

ÖRNEK : 10 yıldan daha fazla kıdemi olan bir uçuş personeli haksız olarak işten çıkarılırsa  işverenden 18 aylık ücreti tutarında tazminat alabilir.

 (1 yıldan az kıdemi olan : 6 haftalık ücretini,1-5 yıl arası kıdemi olanlar : 24 hafta)

Haklı sebebe dayanmayan fesih ( md 438 ) “ İşveren, haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesini derhâl feshederse işçi, belirsiz süreli sözleşmelerde, fesih bildirim süresine; belirli süreli sözleşmelerde ise, sözleşme süresine uyulmaması durumunda, bu sürelere uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı, tazminat olarak isteyebilir…… Hâkim, bütün durum ve koşulları göz önünde tutarak, ayrıca miktarını serbestçe belirleyeceği bir tazminatın işçiye ödenmesine karar verebilir; ancak belirlenecek tazminat miktarı, işçinin altı aylık ücretinden fazla olamaz.”

                                                                 **

Önemi nedeni ile tekrar da olsa müsaadenizle yazının sonunda yineleyeceğim; Doğru dürüst çalışan bir kabin memuru hasta ise rapor almaktan korkmamalıdır. Aksi takdirde uçuş emniyeti açısından zayıf halka oluşacak ve temel emniyet kuralı bozulmuş olacaktır. Kötü niyetli olanları ayıklamak için gayret sarf etmek yerine işin kolayına kaçıp yaş kuru her şeyi yakmak doğru çözüm değildir.                                                          

Saygılarımla.

Erdal GÜLMEZ