SHGM'nin vekaleten yönetilmesi uçuş emniyet riski oluşturur

Merhaba, ülkemizin sivil havacılık alanında otorite  kurumu olan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)  uçuş emniyetinin sağlanması  konusunda yetkili ve sorumludur.

1954 yılında Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı olarak kurulan ve 1987 yılında "Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü" olarak revize edilen kurum  18 Kasım 2005 tarihli ve  5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile finansal açıdan özerk hale getirilmiştir.

SHGM, yönetim hiyerarşisi olarak  ulaştırma ve altyapı bakanlığına bağlı olup  yönetim organizasyon şeması ;  genel müdür, genel müdür yardımcıları, daire başkanları ve müdürler olarak şekillenmiştir.

Sivil havacılık alanı uluslararası faaliyetleri de  kapsadığı için sadece ulusal mevzuata değil anayasa 90. madde ile güvence altına alınan  uluslararası ilgili   mevzuata da uygun hareket etmek zorunluluğu vardır. Bu zorunluluğa uygun olarak  SHGM pek çok uluslararası kuruluş ile görüşmeler , çalışmalar  ve düzenlemeler yapmaktadır.

SHGM üst yönetimine baktığımız zaman üst yönetici olarak kabul edilen ve resmi web sitesinde yer alan güncel bilgilere göre başkan ve üzeri 13 üst yöneticiden 11 yönetici vekaleten  sadece 2 yönetici  ( Strateji geliştirme başkanı ve iç denetim başkanı)  ise asaleten görev yapmaktadır. Vekil yöneticiler içinde  SHGM genel müdürü de bulunmaktadır.                                                                              

Kaynak : http://web.shgm.gov.tr/tr/kurumsal/12-ust-yonetim

DHMİ  (Devlet Hava Meydanları İşletmesi) aynı SHGM gibi  ulaştırma ve altyapı bakanlığına bağlıdır. DHMİ organizasyon şemasına baktığımız zaman  SHGM’nin aksine üst yöneticilerin hemen hemen tamamına yakınının  asaleten görev yapmakta olduğunu görüyoruz. DHMİ bünyesinde başkan ve üzeri 26 yönetici bulunmakta.  Bunlardan  24 üst yönetici  asaleten 2 üst yönetici ( Bilgi teknolojileri başkanı ve kamu özel sektör işbirliği başkanı) ise vekaleten görev yapmakta.  Kaynak : https://www.dhmi.gov.tr/Sayfalar/UstYonetim.aspx

THY A.O her ne kadar borsa da işlem gören halka açık bir anonim ortaklık  olsa da atamalar -büyük bölümü doğrudan az sayıda olanı da dolaylı olarak- kamu tarafından  yapılmaktadır. THY yönetim   tarafına baktığımızda ise  SHGM’den çok farklı olarak yönetim kurulu , icra komitesi , genel müdür ve genel müdür yardımcısı   olarak toplam 18 üst yöneticinin tamamının asaleten görev yaptığını görüyoruz.                       

Kaynak : https://investor.turkishairlines.com/tr/kurumsal-yonetim/ust-yonetim

Yukarda detaylarını yazdığım DHMİ, THY ve SHGM  dışında Uzay Ajansı, TEI, TAI , HEAŞ  gibi başkaca kamu kuruluşları ve iştirakleri de var isteyen okurlar bu kuruluşların üst yönetimlerine  bakabilir. SHGM hariç üst yönetimi vekil ağırlıklı başka bir kamu kuruluşu gözükmüyor. DHMİ üst yönetim:   asil / 24 - vekil / 2 , THY üst yönetim: asil / 18 - vekil / 0 , SHGM üst yönetim:  asil / 2 -  vekil / 11

Tüm yöneticilerin asil olması esastır. Kurumlar arasında mutlaka  bir tercih zorunluluğu olacaksa SHGM pozitif ayrıcalıklı olmalıdır. Güncel durumun  tam tersi olduğunu görüyoruz. Sivil Havacılık ile ilgili tüm kurum ve kuruluşlar önemli ve önceliklidir bununla birlikte SHGM hepsinin önünde olarak daha ayrı bir konumdadır. SHGM’ ye  SHY 6A kapsamında işletme izni için başvuran bir şirketin yönetim yapısı  2/11 asil / vekil şeklinde olsa  SHGM bu başvuruyu onaylar mı ?

Peki vekaleten yönetim ile uçuş emniyetinin ne ilgisi var ?

Tüm dünya da “insan faktörü” uçak kazalarının en büyük nedeni olarak kabul edilmektedir. İnsan faktörü pilotu etkiler, uçak bakım personelini etkiler, hava trafik kontrolörünü etkiler, uçuş organizasyonunda yer alan herkesi etkiler  fakat SHGM yöneticilerini etkilemez diyebilir miyiz?

İnsanların salt insan olması nedeniyle etkilendiği fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik etkenlerin tamamına insan faktörü diyoruz. Bu genel insan faktörü kavramının havacılık için özel bir yeri olup            Doğrudan “ aviation human factor ” ve  dolaylı olarak “ crm ” başlıkları altında zorunlu eğitim ve zorunlu kurallar olarak yer almaktadır.

Kişilerin isminden, ünvanından, milletinden,  dininden , dilinden özetle her türlü kişiye özel  durumdan bağımsız olarak insan olmanın doğası gereği insan faktörleri herkesi  etkiler.  Eğer bir kişi ; hiç sevinmiyor, hiç üzülmüyor , hiç uyumuyor, hiç acıkmıyor , karanlık ta görebiliyor, soğuk havada kan dolaşımı değişmiyor   ve bunlar gibi yüzlerce insani özellikten  etkilenmiyorsa insan faktöründen istisna tutabiliriz.

Vekaleten yönetim istisna olarak ve kısa süreli olabilir fakat 13 üst yöneticiden  11  yönetici hem de uzun süreli vekil  yönetici ise bu  yöneticilerin ; Motivasyon, temsil , sorumluluk , süreklilik gibi pek çok açıdan hem kendileri hem astları hem üstleri hem de  paydaşları negatif etkilenir. Bu negatif etki esas işi uçuş emniyetinin sağlanması olan kurumun işleyişini dolayısıyla uçuş emniyetini negatif etkiler.

Saygılarımla

Erdal Gülmez