Merhaba, 1G - 2G derken sonunda 5G teknolojisine ulaştık ve bu teknoloji fiilen kullanılmaya başlandı. 5G, pek çok konuda faydaları olsa da uçak elektronik sistemlerini negatif etkileme potansiyeli nedeniyle uçuş iptallerine sebep olarak sektöre zarar vermeye başladı.
Geçen haftalarda Emirates, Air India, All Nippon Airways, Japan Airlines, Lufthansa ve British Airways gibi şirketlerin 5G belirsizliğini gerekçe göstererek, bazı uçuşları iptal etmesinden veya değişiklik yapmasından anladık ki 5G tereddütü basit bir evham değil ve ciddiye alınması gerekiyor.
Havayolları dışında ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) ve Havacılık sektörüne teknik danışmanlık yapan ABD merkezli kuruluş RTCA 5G konusunda ki endişelerini yüksek sesle gündeme getiren kuruluşların başında yer alıyor. Telekom endüstrisi, 5G’nin C bandı üzerinden yapılan bağlantılarının uçak elektronik cihazlarına etki etmeyeceğini savunuyor. Endüstri temsilcileri ABD'de 5G sinyallerini radyo altimetrelerinin kullandığından ayırmak için zaten önlem alındığını söylüyor. Ayrıca bazı uzmanlar 5G sistemlerine tahsis edilen C bandı aralığı (3.7-3.98 GHz) ve altimetreler için kullanılan kısım (4.2-4.4 GHz) arasında 0.22 GHz'lik bir boşluk var. Bu, iki sistem arasında (koruyucu bant adı verilen) çok büyük bir boşluk olduğu bu nedenle 5G verici emisyonlarından altimetre frekanslarına parazite neden olabilecek herhangi bir "dökülme" ABD'de bile pek mümkün değil diyor.
1G-2G... 5G SONRASI 6G , NEDİR BU G?
Cep telefonları için G'nin anlamı İngilizce "Generation" kelimesinin baş harfi olan “G” harfinin temsil ettiği ve Türkçe karşılığı olarak “ nesil” olan kavramdır. İlk üretilen, birinci nesil cep telefonlarıdır. 1G birinci nesil telefonlarda analog alıcı ve vericiler kullanıyordu. (1991 yılına kadar 1G sonrasında ise 2G kullanılmaya başlandı)
2G, kullandığımız cep telefonu teknolojisinin ilk sürümüdür. Analog sistemden farklı olarak konuşmalar sayısal (dijital) hale getirilir. Bu sayede parazit sorunu yaşanmaz. 2G ses aktarımı haricinde SMS hizmetini de sağlamıştır. Yazıyı uzatmamak için doğrudan 5G’ye geçelim.. 4G'ye kadar tüm nesiller sürekli veri hızını artırarak 1GBPS'a kadar ulaştırdı. 5G'de hız artışı dışında, 4G'den önemli farkları da var. Örneğin, aynı baz istasyonuna çok daha fazla sayıda cihaz bağlanabiliyor, veri iletişimi daha verimli yapılabiliyor, kapsama alanları daha geniş, pil verimleri ve dayanma süreleri daha uzun , iletişim güvenliği de artmış durumda bütün bunlara ilave ve en kritik olan ise 4G ile 1GBPS'a ulaşan hız 5G'de 10 GBPS olup bu hız on yıllardır gelinen hızı bir anda defalarca katlıyor. Esas hız ise 6G ile olacak gibi 5G’den 100 kat daha hızlı olacak
5G’DE SORUN NEREDE ? NİÇİN GHZ FREKANSI ?
Radyo frekansları için frekans spektrumu kuramsal olarak sonsuz sayılabilir. Yani her frekansta RF sinyali olabilir. Ancak, uygulamada frekans yükseldikçe bu sinyalleri üretmek güçleşmekte, ayrıca gerek atmosfer ve gerekse kabloların sınırlayıcı etkileri sebebiyle bu spektrumun ancak bir bölümünden yararlanılmaktadır. Bu durum elektronik veri iletiminin pratikte belli bir bant aralığında toplanmasına haliyle yoğun frekans trafiğine neden olmaktadır. Radyo altimetre 4.2-4.4 GHz bant aralığı kullanırken uçakta ki bazı kullanıcılar farklı bant aralıklarında çalışmaktadır. VHF (very-high-frequency) 30-300 MHz. arasını, UHF (ultra-high-frequency) 300-Mhz.-3 GHz. arasını kullanır. GPS ise 1-2 ghz aralığı L bandını kullanmaktadır. VHF, HF GPS dışında farklı diğer kullanıcılar da olmakla birlikte 5G nedeniyle şu anda sorun oluşturan radyo altimetreler gibi gözüküyor.
Diğer frekans aralıklarında çok sorun olmamakla birlikte aynı GHz aralığında çalışan cihazların etkileşim içinde olabileceğini en basit haliyle 2.4 Ghz aralığını kullanan mikrodalga fırınlar ile wi-fi yönlendiricilerinin negatif etkileşim tecrübelerinden biliyoruz.
Ülke ve uçak bazında 5G riskleri farklı mı ?
5G'ye geçen tüm ülkeler de risk var mı? Her ülke, 5G'nin uçuşlara yönelik etkisinden aynı seviyede endişe duymuyor. Çünkü 5G teknolojisini uygulama biçimi ülkeden ülkeye değişiyor. Örneğin Avrupa Birliği'nde ağlar, ABD'de kullanılması planlanan ağlardan daha düşük frekanslarda ve daha az güçle çalışıyor. Bu da parazit riskini azaltıyor. Ülkemizde de henüz 5G kullanılmaya başlamadığı için zaman içinde ABD ve AB ülkeleri başta olmak üzere diğer 5G kullanıcısı ülkelerde ki gelişmeleri gözleyip buna göre bir alt yapı ve sistem tercihinde bulunulacağını düşünüyorum.
Uçaklar motorlar başta olmak üzere çok benzer teknoloji ürünlerini kullanır. Boeing veya Airbus uçaklarının pek çok komponenti aynı tedarikçinin ürünüdür. Teknoloji seviyesi de aynıdır. Hal böyle iken Niçin 5G açısından B777,B747-8 ,B747-8F en riskli uçaklar olarak yazıldı ? Bu uçaklarda kullanılan radyo altimetrelerin özelliği ve bunların sağladığı bilgilerin bu uçakların pek çok sistemine veri sağlaması nedeniyle FAA bu uçaklar için ayrıca ikaz gereği duymuş, FAA web sitesinde oldukça detaylı bilgiler var, meraklıları için : https://www.faa.gov/5g
B737 NG ile A320 gibi , B787 ile A350 gibi üretim dönemleri yakın olan Uçakların teknoloji seviyesi bir birine çok benzer bununla birlikte imalatçı tercihi olarak bazı modeller daha elektronik bazıları daha mekanik tercihlerde bulunabilir , oto iniş sistemi iki radyo altimetre bazlı olabilir veya frekans karışıklığı açısından korunma seviyeleri farklı olabilir.
Barometrik esasa göre çalışan altimetrelerin 5G ile hiç bir sorunu yok fakat radyo altimetreler ile aynı hassasiyet seviyesinde olmadıkları için radyo altimetrelerin yerine kullanılması mümkün değil.
Havacılığın yüz yılı aşan gelişim sürecinde uçuş emniyeti hep en önde tutulmuş olup riski değil risk potansiyelini yok etmek veya minimize etmek hedeflendiği için bu uçuş emniyet kültürü açısından bakarsak “5G için risk yoktur “ demek zor. Muhtemel çözüm olarak kısa sürede altimetre teknolojisini değiştirmek mümkün gözükmediği için riskli yerlerde havalimanı ile 5G kuleleri arasında tampon mesafeler konularak ara çözüm üretilecek gibi. Böylece hem iletişim sektörü hem de havacılık sektörünün talepleri kısmen karşılanmış olacak.
Saygılarımla
Erdal Gülmez
Yorumlar