Güzel Ayvalık uçağı...

“Ayvalık” denince aklınıza ne gelir? Zeytin gelir, zeytinyağı gelir, şeytan sofrası gelir, Cunda Adası gelir, bizim aklımıza kitapçı ve yazar Ahmet Yorulmaz gelir; Çamlık’taki Komili Oteli, rahmetli Faris Çağdaş gelir, artık Orhan Tokatlı da gelecek, Allah uzun ömür versin, arkadaşlığıyla, dostluğuyla onur duyduğumuz, Güngör Gönültaş gelir, yakınlarda sık sık Ayvalık’a giden Ayla Erer, tabii merhum eski eşi Faris Çağdaş’la birlikte anarak...

Bizim aklımıza gelen bunlar!

Peki, kaç kişi “Güzel Ayvalık Tayyaresini” bilip, hatırlar?

* * *

İnönü Üniversitesi’nden Serap Taşdemir “Güzel Ayvalık Tayyaresi”nin hikâyesini anlatır.

1925’te Ankara’da Türk Tayyare Cemiyeti kurulur. “Ulus-devlet” kavramı, yurt savunmasının güçlendirilmesine bağlıdır. “İstikbal göklerdedir” diyen Atatürk’ün sözünün anlamını anlayanlar, Tayyare  Cemiyeti kurar, bu cemiyet kısa sürede gelişir, ilçelere yayılır, halkın bağışlarıyla 1938 yılına kadar hava kuvvetlerine 331 uçak kazandırılır.

Bu uçaklardan birine “Güzel Ayvalık” denir.

* * *

İlk toplantıda bağışlar yapılır. Tüccardan Bekir Mazhar 100 lira verir, ama devamı vardır, ileride 2000 lira daha verecek, Domuz Çiftliği’ndeki zeytinliğin bu yılki en iyi hasılatını... Damkıran 400 lira bağışlar...

Bu arada Diyanet İşleri Başkanlığı da, zekat, fitre, kurban derisi, bağırsak ve boynuzların Tayyare Cemiyeti’ne verilmesinin dinen caiz olduğunun fetvasını çıkarır.

* * *

Ayvalık halkı bu uçak için 50 bin liraya yakın bağış yapmıştır.

1930’lu yıllarda 50 bin liranın değerinin ne olduğunu, bir uçak almaya yettiğini öğrenince anlarsınız.

Sonunda uçak alınmıştır. Uçağın 12 Ocak 1928’de Ayvalık’a geleceği duyurulunca adeta bayram havası esmiştir.

* * *

Törenin yapılacağı 12 Ocak 1928 Cuma sabahı kadın erkek, çoluk çocuk bütün halk, sahilden yükselen mızıka sesleri ile davul gümbürtüleri arasında sokakları doldurduğundan, belediye meydanı ve rıhtımda düzeni sağlamak için süvariler devriye gezmiş, Taş Kahve ile Sefa arasındaki deniz kısmı inzibat sandallarıyla korunmuştur. Saat on biri yirmi beş geçe Burhaniye uçağı ile birlikte gökyüzünde görülen uçağın arkasında sallanan: “Ayvalık Tayyaresi, Muhterem Ayvalık Halkını Selamlar” yazısını okuyan halk, duygularını alkışlarla dile getirmiş; Burhaniye uçağı, Burhaniye’de yapılacak tören için o istikamete giderken, Ayvalık uçağı koya inmiştir. Uçağın pilotları Hasan ve Burhanettin beyler, yanlarında komutanlarıyla birlikte onları karşılamaya giden Tayyare Cemiyeti Başkanı Arif beyin sandalıyla halkın coşkulu alkış ve tebrikleri arasında karaya çıkmış; pilotların dinlenmek için Tayyare Cemiyeti’ne gittiği esnada, uçak yapraklarla ve bayraklarla süslenmiş, misafir pilotların gelmesiyle tören başlamıştı.

Törenden önce cemiyet yetkilileri uçak alımı için en fazla bağış yapan kişi olması sebebiyle fabrikatör Şevket Osman beyin kurdeleyi kesmesini kararlaştırmasına rağmen; Dalkıran Mahmut Ağa bu şerefin açılıştan önce en yüksek bağışı yapana verilmesi gerektiğini söyleyerek yüz elli lira bağışta bulunacağını dile getirmiş, Şevket Osman bey de rakamı iki yüz liraya yükselterek açılışı yapmıştır. Tayyare Cemiyeti Başkan Yardımcısı Faruk Bey, Ayvalık Halk Fırkası idare heyeti başkanı Sadık Halit Bey ve süvari alayı zabitanından Yüzbaşı İsmail Hakkı bey ordu ve alay namına günün anlam ve önemini açıklayan birer konuşma yapmış, sonrasında Halik Nezihi bey Ayvalık uçağı için bestelenmiş manzumeyi okumuştur. En son olarak ilçenin Halk Fırkası mutemedi doktor Fazıl Doğan bey konuşmuş, nutukların devamında Kaymakam Haluk Nihat Bey, Tayyare Cemiyeti tarafından alınan altın ve gümüş saatleri pilotlara hediye etmiş ve tören bu şekilde sona ermişti. Ayvalık halkının büyük destek ve özverili yardımlarıyla alınan uçağa, bu “Güzel Ayvalık” ismi verilmiştir.

Hasan PULUR
MİLLİYET