ABD Türkiye'ye tazminat ödemek zorunda kalabilir

S-400'ü taşıyan uçaklar Ankara'ya inmeye devam ederken, ABD'nin konuyla ilgili ilk hamlesi Türkiye'nin F-35 programından çıkarılması oldu. Türkiye, karara büyük bir tepki gösterirken 900 parçasını ürettiği ve 1,4 milyar dolar harcadığı F-35 programından çıkarılması karşısında atacağı adımlar da gündeme geldi.

Türkiye'nin F-35 programından çıkarılması kararından sonra Ankara'nın atacağı adımlar büyük bir merakla beklenirken, uzmanlar hantal işleyen bu programdan Türkiye'nin çıkarılmasının uluslararası sözleşmelere aykırı olduğunu ve olası bir çıkarılma durumunda ise ABD'nin büyük bir zarara uğrayacağını belirtiyor.

ABD’den beklenen ‘S-400 hamlesi’ geldi. Beyaz Saray ve Pentagon’dan önceki gün yapılan açıklamada Türkiye’nin F-35 programından çıkarılacağı duyuruldu. Ankara karara tepki gösterirken 900 parçasını ürettiği ve 1,4 milyar dolar harcadığı F-35 programından çıkarılması karşısında atacağı adımlar da gündeme geldi.

TAZMİNAT KONUSU MASADA

İlk yapılan değerlendirmelere göre, sözleşmedeki ceza maddeleri uyarınca Türkiye’nin F-35 projesinden tazminat talep edeceği ve sözleşmeden doğan hakların yerine getirilmesi için girişimlerde bulunacağı belirtiliyor. Türkiye şu ana kadar dört adet F-35 uçağının parası ödenirken bu uçakların akıbeti ise henüz netleşmedi. Bu konunun önümüzdeki günlerde ABD tarafı ile yapılacak görüşmelerde ele alınması bekleniyor.

F-35’İN ALTERNATİFLERİ MEVCUT

Bu arada, Ankara’da beşinci nesil savaş uçağı F-35’lerin boşluğunu hangi sistemlerle doldurulacağı konusu da müzakere ediliyor. Bu kapsamda Rusya’nın SU-57, SU-35 ve Çin’in FC-31’i beşinci nesil savaş uçaklarının masaya yatırılacağı belirtiliyor. Ayrıca Türkiye’nin kendi beşinci nesil millî muharip uçağı TF-X çalışmalarına daha da yoğunlaşabileceği ve planlanan tarihten daha erken bir tarihte uçağın tamamlanacağı ifade ediliyor.

TÜRKİYE'NİN YERİNE HANGİ ÜLKE?

F-35 projesinden Türkiye’nin ortaklığının askıya alınmasıyla yapılan hesaplamalara göre Türk şirketlerinin 9 milyar dolar kaybı olacağı belirtilirken, ABD’nin ise 600 milyon dolar kadar bir kaybının olacağı ifade ediliyor. Projeye önemli katkıda bulunan Türkiye’nin yerine hangi ülkenin geçeceği ve söz konusu 900 parçanın ise nasıl tedarik edeceği sorusu ise ABD’nin önündeki en kritik konu olarak değerlendiriliyor. Türkiye’nin projeden çıkarılması durumunda hâlihazırda sıkıntılar yaşanan F-35 projesinin büyük oranda etkileneceği yorumları yapılıyor.

TÜRKİYE OLMADAN BU PROJE YÜRÜMEZ

ABD’nin F-35 projesinde Türkiye’ye ihtiyacı olduğu ve programdan Türkiye’yi çıkaramayacağı yorumları da yapılıyor. Gazetemize değerlendirmelerde bulunan Stratejik Düşünce Enstitüsünden emekli Tümgeneral Dr. Güray Alpar’a göre, F-35 projesi Türkiyesiz olmaz. Alpar “Öncelikle alınan karar, Türkiye’ye projeden çıkarılmıyor, anlaşma askıya alınıyor. Çünkü Türkiyesiz bu proje olmaz. Türkiye üretim safhasında bu projeye büyük katkı sağladı. Bu üretimin başka bir yere satılması veya aktarılması biraz zor gibi görünüyor. Bu uçaklar zaten çok pahalıya geldi. Bir F-16, 30 milyar dolarken, F-35 hâlihazırda bunun üç misli bir fiyata mal oldu. Dolayısıyla Türkiye’nin bu projeden çıkması ekstra maliyet demek, bu da hem ABD hem de diğer proje ortakları ülkeler için ağır bir yük olur” dedi.

HANTAL BİR SİSTEM

F-35 uçağı üretim aşamasında olan bir uçak olduğunu belirten emekli Tümgeneral Alpar, şunları söyledi:

F-35’in çok etkin olmayacağı biraz da hantal olduğu konusunda görüşler var. Bunu da dikkate almak lazım. Çok da süper bir silah değil. F-35’e birçok parça ilave edildi, ‘şu da olsun, bu da olsun’ derken hantallaştı. F-35 ayarına uçak bulmak mümkün. Türkiye bunu başka yerlerden karşılayabilir. Ama hava savunma sistemi olarak en iyi sistem S-400 sistemi. Kaldı ki Türkiye hava savunma sistemi kuruyor. Daha önce havada tehdit olduğunda 24 saat uçak uçuruyoruz. F-16’ın bir saatlik maliyeti, herhangi bir silah kullanmasa dahi 25 bin doları buluyor. Bu büyük bir maliyet. Hava savunma sistemini sadece uçaklara dayalı olmaktan çıkarıp, S-400 ve diğer hava savunma sistemleri ile sağlarsak buradan envanterimizdeki jetler daha fazla süre uçabilecek. Kısa sürede elden çıkacak uçak böylece daha uzun ömürlü olmuş olacak. Buradan da tasarruf sağlayacağız.

BU KARAR TAMAMEN HUKUK DIŞI

F-35 projesinden bizi tamamen çıkaracaklarını düşünmüyorum. Bunu vermek zorundalar. Kaldı ki uluslararası anlaşmalara göre Türkiye’nin herhangi bir ihlali söz konusu değil. Türkiye bütün kurallara uymuştur. Dolayısıyla Türkiye’nin bütün kurallara uymasına rağmen böyle bir müeyyidenin uygulanması zaten uluslararası hukuka uygun değil. ABD’nin de Türkiye gibi önemli bir müttefiki kaybetmek istemez. ABD’nin uzun vadede Türkiye’nin dostluğuna ihtiyacı olduğunu ve gözden çıkarmayacağını düşünüyorum. F-35 ve S-400’lerin aynı yerde bulunması bahanesi tamamen gerçek dışı bir söylem. Hâlihazırda İsrail’in elinde F-35 var. İngiltere’nin Kıbrıs’taki üslerinde F-35’leri var. Rusların da Suriye’de S-300 ve S-400 bataryaları var. Bu bataryalar gerek İsrail’den gerekse Kıbrıs’tan kalkan F-35’lere kilitleniyor, takip ediyor. Böyle bir şey zaten mevcutken Türkiye’nin aldığı S-400’le F-35’in karşı karşıya geleceğini iddia etmek bahane olarak kullanılan bir fikir.