SİPARİŞLER NE DURUMDA?

Havacılığın kalbi, 17 Haziran’da başlayıp bugün sona erecek 50. Paris Air Show’da atıyor. İlki 1909’da yapılan ve iki yılda bir düzenlenen fuar, sektörün en eski ve büyük havacılık organizasyonu... Bu yıl ‘sipariş yarışı’ yine iki büyük üretici Boeing ve Airbus arasında geçiyor. İşte Paris Le Bourget Havaalanı’nda düzenlen fuardan notlar…

Dünyanın önde gelen uçak ve motor üreticileri, uçak kiralama şirketleri (lessors) ve havayolları başta olmak üzere pek çok sektör oyuncusu Paris Air Show’da bağlantı kurar... Büyük uçak sipariş anlaşmalarının ciddi bir bölümü, bu şov esnasında imzalanır. Bu yılki fuarda toplam 60-80 milyar dolar değerinde sipariş anlaşmalarının imzalandığı tahmin ediliyor.

Mega üreticiler Airbus ve Boeing her havacılık fuarında olduğu gibi, bu fuarda da müthiş bir müşteri kapma rekabeti içindeydi. Dar gövdeli uçak modeli kategorisinde gözler Airbus A320NEO ile Boeing 737Max rekabetini takip ediyordu. Geniş gövdeli uçak modeli kategorisindeyse ilk uçuşunu Paris’te gerçekleştiren A350 XVB ile B787’nin en yeni versiyonu olacak B787-10 sipariş yarışına soyundular. Bilindiği üzere A350 ile B787’ler hafif ağırlıkta karbon kompozitten yapılan ilk ticari jetler. Bu modellerin havayolu filolarında müthiş bir yakıt verimliliği sağlaması bekleniyor.

Şu ana kadar THY dahil olmak üzere ülkemizden henüz A350XWB ya da B787 siparişi vermiş havayolu bulunmuyor. Geçmiş fuarlarda özellikle Emirates, Etihad ve Katar gibi Ortadoğulu havayollarının sipariş şovlarına tanıklık etmiştik. Bu yıl ise geçtiğimiz çarşamba gününe dek sadece Katar Havayolları’nın kesinleştirdiği 9 adetlik B777-300 ER siparişini gözlemledik.

SİPARİŞTE HIZLI

Hatırlarsanız Avrupalı üretici Airbus’ın A320 NEO modeliyle rekor seviyede sipariş almasını takiben Boeing de 737Max üretimine başlamıştı. Boeing, 19 Haziran’da yaptığı resmi açıklamayla B737Max teslimatlarını 6 ay öne çektiğini ilan ederek siparişlerde rakibine karşı ‘hızını’ geri kazanmayı hedefliyor. B737Max modelinin ilk müşterisi ABD’li mega düşük maliyetli havayolu (DMH) Southwest, ilk teslimatını 2017’nin üçüncü çeyreğinde alacak.

Fuarda Avrupalı dev DMH Ryanair 175 adet yeni B737-800 anlaşması imzaladı. Ryanair yeni uçakların önümüzdeki 5 yıl için hedeflenen yüzde 5’lik büyüme için şart olduğunun altını çiziyor. Bu yeni siparişleri takiben Ryanair, 2019 yılı itibariyle yılda 100 milyon yolcu taşımayı hedefliyor.

BOEING 787-10’A 5 YIL

Fuar sırasında Boeing’in 2011’de teslimatına başladığı 787 modelinin üçüncü ve en yeni versiyonu olan 787-10 modeli ilk müşterilerinin, United, British Airways, Singapore ve mega uçak leasing şirketleri AirLeaseCorp. ile GECAS olacağı kesinlik kazandı. Bilindiği üzere 787 modelinin 787-8, 787-9 ve 787-10 olmak üzere üç farklı versiyonu mevcut. 2011 yılı itibariyle havayollarına teslim edilmeye başlanan ilk versiyon 787-8 olmuştu.

787-10 modelinden United 20, Singapore 30, British Airways 12 ve leasing şirketleri 40 adetlik sipariş verdi. 2018 yılında teslimatı başlanacak olan 787-10 modeli 300-330 koltuklu ve 13 bin kilometre uçuş menzilli olacak.
Havayollarına km./koltuk başı işletme maliyetinde müthiş bir verimlilik sağlaması beklenen modelin, daha öncekiler gibi gecikmesi ise hiç şüphesiz havayollarını çok mutsuz kılacaktır. Hatırlatmakta fayda var, 787-8 modelinin uçuşları elektrik sistemi kaynaklı yangın tehlikeleri nedeniyle kısa bir süre durdurulmuş ve ilgili otoritelerce uçuşlarına yeniden izin verilmişti.

YÜKSELEN YILDIZLAR JET LESSORS

Havayolu işletmeciliği yüksek uçak ve diğer ilgili maliyetler nedeniyle çok sermaye gerektirir.

Havayollarının envanterindeki uçakların ciddi bir bölümü ya ‘finansal kira’ (financial lease) ya da ‘işletmesel kira’dır (operational lease). Çoğu havayolu finansal riski azaltıp vergi avantajından faydalanmak için işletmesel kirayı tercih eder. Özellikle son yıllarda devlet destekli ihracat kredi kuruluşlarının uçak finansmanı yapmaması havayollarını gitgide daha fazla ‘jet lessors’ olarak bilinen leasing kuruluşlarına yöneltmektedir. Bugün itibariyle Batı’da üretilmiş ve tüm dünyada uçmakta olan 20 bin 300 uçağın yaklaşık yüzde 40’ı havayolları tarafından bu tür leasing kuruluşlardan kiralanmaktadır.

2012 rakamlarına göre en büyük 10 leasing şirketinin filosunda toplam 4686 uçak bulunuyor ve bunların piyasa değeri de yaklaşık 110 milyar dolar ediyor. Ülkemiz havayolları filosundaki uçakların bir kısmı da bu şirketlerden kiralanmış bulunuyor. Boeing’in yaptığı bir analize göre, bu yıl havayollarına toplam 95 milyar dolar değerinde uçak teslimatı gerçekleşecek ve bu rakamın 2014 yılında 104 milyar dolarlık bir uçak teslimatı bedeline çıkması bekleniyor.

Paranın maliyetinin artması ve devlet destekli ihracat kredilerinin pahalılaşması havayollarını önümüzdeki yıllarda çok daha fazla leasing şirketlerine bağımlı hale getirecektir. Zira bundan 10 yıl önce dünyadaki toplam uçak filosunun sadece yüzde 20’si leasing şirketlerine ait iken bu oran bugünlerde yüzde 40 civarında.