Duty free sektöründe uçak içi satışlarda faaliyet gösteren Onur Express'in Satın Alma Direktörü Gökhan Sübay, dünyada ve Türkiye'deki duty free pazarını değerlendirdi.
BU PAZAR TÜRKİYE'DE NASIL GELİŞTİ?
Duty free pazarı dünyada 34 milyar dolarlık bir ciroya sahip. Türkiye'de ise bu rakam yılda 500 milyon Eurolar'da gerçekleşiyor. Türkiye gibi bir ülke için bu önemli bir rakam...
Bu cironun büyük bir kısmı, Türkiye'ye gelen yabancılara yapılan satışlardan geliyor.
Önceki yıllarda Türkiye'deki havalimanlarında yapılan mağaza işletmeciliği, daha çok ufak firmalar tarafından yürütülüyordu. Türkiye'de bu sektörün gelişmesi, havalimanlarının özelleştirilmesiyle paraleldir. Yolcu terminallerinin hem metrekare hem de sunduğu hizmet olarak özelleşmesi, sektör için daha etkin ve kullanımlı hacimler oluşturulmasına neden oldu. Bu da global işletmeciler dediğimiz duty free firmalarının dikkatini Türkiye'ye çekti.
Bu firmalar, Türkiye'ye gelip ortaklıklar kurarak havalimanlarındaki işletmeleri üstlendiler.
ÜÇ AYRI KATEGORİ VAR
Türkiye de dünya standartlarında bir işletmecilik anlayışı gelmiş oldu. Bu hem hizmete hem de cirolara olumlu yönde bir etki yaptı. Duty free sektöründe üç ana kategori var. Bir terminallerdeki mağaza işletmeciliği, iki gemi işletmeciliği, üç uçak içerisinde yapılan duty free satışları...
UÇAK İÇİ SATIŞLARINDA 20 MİLYON EURO CİRO ELDE ETTİK
Türkiye'de uçak içi satışları, 93/94'lü yıllarda başlamıştır. Daha öncesinde havayolları bu faaliyetleri kendi bünyelerinde organize etmeye çalışıyorlardı. 96'lı yıllarda bu faaliyetler, duty free firmalarının dikkatini çekti. 'Biz niye sadece havayollarına mal tedarik ediyoruz, bunun işletmeciliğini yapabilir miyiz' düşüncesi doğdu. O dönemlerde çalıştığım firma beni yönlendirdi. 'Bu iş, dünyada nasıl yapılıyor bir bakalım' denildi ve 96 yıllarında Türkiye'ye Avrupa standartlarında uçak için duty free satışlarını getirdik. Kısacası biz taşeron olup, A'dan Z'ye bu işi üstlendik.
PAZARDA İKİ FİRMA BULUNUYOR
Şu an sektörde faaliyet gösteren iki in flaight firması bulunuyor. Biri Setur diğeri de Onur Express.. Bu iki firmadan 12 havayolu şirketi yararlanıyor.
Biz; Onur Havayolları, Kıbrıs Türk Hava Yolları ile charter uçuşları yapan firmalara hizmet veriyoruz. İn flaight Türkiye satışlarının cirosu 60 milyon Eurolara yaklaşıyor. Gün geçtikçe de gelişiyor. Onur Expres'in geçen yılki cirosu 20 milyon Euro olarak gerçekleşti.
SEKTÖR HIZLA GELİŞİYOR
Dünyada insanların seyahat etme alışkınları arttıkça bu pazar da genişliyor. Duty free aslında perakendeciliktir. Gün geçtikçe bu sektöre olan bakış açısı da olumlu yönde gelişiyor. Son yıllarda gerçekleşen olumsuz yasal düzenlemelere rağmen, sektör yine de hızla ilerliyor.
KAMU, TÜRKİYE'DE SEKTÖRE PEK SICAK BAKMIYOR
Avrupa'da bu konuyla ilgili çok etkin tanıtım faaliyetleri var ancak Türkiye'de hala kabul görmedi. Türkiye'de hala geçmişte yaşanmış olan olumsuz vakalar nedeniyle kamu, duty free'ye pek sıcak bakmıyor. Sektör de kendine haksız olarak yapıştırılmış olan etiketi atmak için çok da fazla çaba içinde bulunmuyor.
GLOBAL FİRMALAR GÖREV BAŞINDA
Duty free, Türkiye'de ağırlıklı olarak marjinal firmaların yürüttüğü bir yapıydı. Bunlar bir nevi esnaflık düzeyinde bir mantaliteyle işletilen bir yapıydı. Bu yüzden bu yapı, o günlerde maalesef suistimal edildi. Gümrük idareleri olsun, yasa hazırlayıcılar olsun, bu olayı ber-taraf edebilmek için bazı düzenlemeler yaptı. Bunda da aşırıya kaçıldı. Belki o dönemler için yapılması gereken şeylerdi ama günümüzde duty free işletmeciliği artık günümüzde global firmalar tarafından yapılmaktadır. Yerli sermaye olarak çalışan firmalar da, gayet ciddi bu işin, dünya standartlarında yapılması yönünde gayret sarf eden firmalardır.
DEVLETTEN ALINAN BİR DESTEK YOK
Türkiye'deki duty free firmaları, AB'ye ilk giren firmalardır. Standartları, lojistik kabiliyetleri, proje gelişimi gibi konulurda AB'nin içinde faaliyet gösterirler.
Ne tür işletmecilik olursa olsun, ülkemize önemli faydası olduğunu düşünüyorum. Bunun ötesinde Türkiye, önümüzdeki yıllarda özellikle İstanbul ve Antalya olmak üzere bir geçiş kapısı ve turizm cenneti olacaksa, duty free sektörüne gereken önemi vermek zorundadır. Şu an sadece girişimcilerin kendi çabalarıyla bir şeyler yapılmaya çalışılıyor. Devletten alınan bir destek maalesef yok.
TurizmdeBuSabah / Eda Özsoy
Yorumlar