ÇUKUROVA HAVALİMANI NE ANLAMA GELİYOR?

Akdeniz Bölgesi'nde özellikle Adana, Mersin ve Osmaniye illerinin ihtiyacınI karşılamak üzere ihaleye açılan ve Skyline tarafından işletilecek Çukurova Havalimanı'yla ilgili bir analiz yazısı yayınlandı.

Skyline Havacılık tarafından 9 yıl 10 ay süreyle işletilecek havalimanının 2 yıl içinde açılması planlanıyor. Söz konusu meydanın başta Adana olmak üzere, Mersin ve Osmaniye gibi illerin de hava ulaşım ihtiyacını karşılayacak olması bölgede de heyecanla beklenmesine neden oluyor.

Bölge için büyük önem taşıyan Çukurova Havalimanı'yla ilgili MSI Dergisi'nde Doç. Dr. Yıldırım Saldıraner tarafından bir analiz yazısı yayınlandı. Mart sayısında yer alan yazıda; ihtiyaçtan ekonomik duruma, ulaşımdan turizme kadar tüm detaylar ele alındı, bölgeye neler kazandıracağı incelenerek havalimanının yapımının ardından Şakirpaşa'nın durumu ele alındı.

İşte Çukuroava Havalimanı'nın analizi;

Şakirpaşa Havalimanı

Adana ve çevresine 1937 yılından beri hizmet vermekte olan Adana (Şakirpaşa) Havalimanı, 1956 yılından itibaren, uluslar arası seferlere de açıktır. Havalimanının çevresi, yıllar içindeki plansız yapılaşmalar sonucunda tamamen dolmuş ve hava ve kara tarafında genişleme imkânı kalmamıştır.

Havalimanı, şehir ile iç içe kalmasından dolayı, hava aracı gürültüsü ve gaz salınımları açısından da olumsuzluk yaratacak duruma gelmiştir. Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğünce işletilmekte olan Adana Havalimanı, 05/23 istikametinde 2.750x45 m uzunluğunda tek bir asfalt piste sahip olup 269x100 ve 104x98 m boyutlarındaki apronlar ile 21 uçak park kapasitesine haizdir.

CAT I aydınlatma ve CAT 9 itfaiye kategorisine haiz havalimanında gerekli tüm hava seyrüsefer sistem ve teçhizatları (ILS, VOR/DME, NDB) mevcuttur. Havalimanında sadece meydan kontrol hizmeti verilmekte olup, yaklaşma kontrol hizmeti İncirlik Havaalanı’nca sağlanmaktadır. Günlük ortalama 100-140 arası VFR ve IFR uçak trafiğine hizmet verilmektedir  Ancak, 2.995 m² kullanım alanına haiz iç hatlar ve 3.558 m² kullanım alanına haiz dış hatlar terminal tesislerinin yeterli kapasitede olmadığı bilinmektedir. Bu durumun, hava yolu şirketlerinin daha çok sefer yapmasını engellediği de söylenebilir.

Terminallerde, günümüz teknolojisinin gereği olan yolcu köprü sistemleri de bulunmamaktadır. Havalimanının 10.500 m² büyüklüğündeki kargo terminali ise THY tarafından işletilmektedir. Havalimanının son 5 yıllık uçak, yolcu ve kargo trafik değerleri, Tablo 1’de verilmiştir.

Hemen hemen tüm Türk taşıyıcılarının sefer düzenlediği havalimanına, 20’ye yakın yabancı hava taşıyıcısının da dış hat seferleri bulunmaktadır. Daha ziyade B737 ve A320 tipi uçaklar ile sefer yapılmaktadır. Daha büyük gövdeli uçaklar ile sefer düzenlenmemesini, pist ölçütleri ve havalimanı çevresindeki yapılaşmalara bağlamak mümkündür. Son 5 yılın trafik değerleri, gerek ticari uçak gerekse yolcu sayılarında önemli artışlar yaşandığını göstermektedir. 2012 yılında, 2011 yılına göre, sırasıyla
%14 ve %16 artış; 2013 yılında da 2012 yılına göre, %13 ve %15 artış gerçekleşmiştir.

THY’nin, dış hat seferlerini ağırlıklı olarak İstanbul Atatürk Havalimanı’ndan yapmasının doğal bir sonucu olarak, birçok diğer havalimanımızdaki gibi, ticari uçak / yolcu trafiğinin %80’den fazlası iç hat kaynaklıdır.

Havalimanı kargo trafiği de artmaktaysa da taşınan yaklaşık 6.000 ton kargo, oldukça az olarak kabul edilebilecek bir düzeydedir.

İç hatlar olarak en yoğun seferler İstanbul ve Ankara’ya; dış hatlarda ise başta Almanya olmak üzere, Avrupa şehirlerine uçuşlar yapılmaktadır. Havalimanında, 2012 yılı pik saat uçak trafiği gelen-giden toplamı 18 uçak; pik yolcu trafiği de 1.406 yolcu olarak gerçekleşmiştir.

Adana Havalimanı, bugünkü mevcut fiziksel özellikleri ve mekânsal sorunları ile mevcut uçuş emniyet, güvenlik ve çevresel faktörler açısından ömrünü doldurmuştur ve il ve bölgenin hava taşımacılık ihtiyaçlarının karşılanması için yeni bir havalimanı yapılması kaçınılmaz hâle gelmiştir.

Ekonomik ve Ticari Durum

Yeni havalimanı konusundaki gelişmelere geçmeden önce, Adana-Mersin bölgesinin ekonomik ve ticari durumuna bakılmasında fayda vardır. Geçmişte önemli bir tarım havzası olan Çukurova Bölgesi, son yıllardaki kapsamlı yatırımlar ile bu özelliğinin yanı sıra başta petro kimya olmak üzere, bir endüstri, sanayi ve turizm bölgesi hâline de dönüşmüş olup bu doğrultudaki gelişmenin sürmesi beklenmektedir. Başta pamuk (çırçır, pamuk ipliği, pamuklu dokuma) olmak üzere, tarımsal ürünler ağırlığını korumaktadır. İlin bir özelliği de pamuk hasat dönemlerinde çevre bölgelerden gelen on binlerce geçici tarım işçisinin mevcudiyetidir.

Adana’nın en önemli ihracat ürünleri, ihracat büyüklüklerine göre sırasıyla; dokumaya elverişli maddeler ve bunlardan mamul eşya, bitkisel ürünler, plastikler ve mamulleri (kauçuk), gıda sanayi ürünleri, makine, mekanik cihaz ve elektrik malzemeleri, canlı hayvan ve hayvansal ürünler ile metal ve kimya sanayi ürünleridir. 2012 yılında, toplam ihracat, 2011 yılına oranla %9,2 artışla 1,86 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatın önemli bölümü Irak, Almanya, İtalya, Fransa, İspanya, Rusya, ABD, Çin, Hollanda ve Azerbaycan’a yapılmaktadır.

İhracat toplamı içinde, Irak 395 milyon dolar ile ilk sırada; Almanya 111 milyon dolar ile 2’nci sıradadır. Diğer AB ülkeleri de 697,4 milyon dolar ile ihracatta önemli bir paya sahiptir. Son yıllarda Suriye’ye yapılan ihracatta, mevcut ortam sebebiyle önemli azalma yaşanmıştır. 2012 yılında, toplam 3 milyar dolar ithalat gerçekleşmiş olup, ağırlıklı olarak kimya sanayi ürünleri, dokumaya elverişli maddeler ve mamul eşya, makine ve elektrik malzemeleri ile plastik ve mamulleri ithal edilmektedir. Bu durum, Adana’nın bir sanayi merkezi hâline geldiğinin göstergesi olup; ithal edilen ürünlerin, ihraç ürünlerinin imalatı için kullanıldığı da açıkça görülmektedir. İthalat yapılan önemli ülkeler ABD, Japonya, Çin, Almanya, Suudi Arabistan, Hindistan ve Hollanda’dır. İlin ithalatı karşılama oranı da hayli yüksek olup, son 5 yıldır %60’lar seviyesindedir. 2012 yılında, Mersin hinterlandı kapsamında gerçekleştirilen ihracat, önceki yıla göre %8 artarak 7,6 milyar dolara yükselmiş; ithalat ise %4 azalarak 13,3 milyar dolara gerilemiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı %50’den %57’ye yükselmiştir. Dış ticaret hacmi ise geçen yıla göre %0,2 artarak 20,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında, Türkiye’de gerçekleştirilen ihracatın %5’i; ithalatın ise %6’sı Mersin’den yapılmıştır. 2012 yılında, Mersin firmaları tarafından gerçekleştirilen ihracat, 2011 yılına göre, %2 azalarak 1,3 milyar dolara; ithalat
ise %9 azalarak 1,1 milyar dolara gerilemiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı %108’den %116’ya yükselirken; dış ticaret hacmi ise %5 azalarak 2,4 milyar dolara gerilemiştir. 2012 yılında Mersin hinterlandı kapsamında gerçekleştirilen ihracatın %17’si; ithalatın ise %9’u Mersin firmaları tarafından gerçekleştirilmiştir

Mersin firmalarınca, imalat sanayi ürünleri, tarım ve ormancılık, gıda ürünleri ve içecek, makine ve teçhizat, plastik ve kauçuk ürünleri ve metal eşya sanayi ürünleri ihraç; imalat sanayi ürünleri, tarım ve ormancılık ürünleri, kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt ile kimyasal madde ve ürünler de ithal edilmektedir. Ağırlıklı olarak Avrupa ve Asya ülkelerine yapılan ihracatın önemli bölümü sanayi sektöründe yoğunlaşmaktadır. İthalatta da yine Avrupa ve Asya ülkeleri ön plandadır.

Osmaniye’de ise 2012 yılında ihracat 118 milyon dolar; ithalat 840 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılı değerleri, bölge illerindeki sanayi ve ticari faaliyetlerin oldukça önemli oranda gelişmekte olduğunu göstermektedir. Bölgenin, liman faaliyetleri de dikkate alındığında, toplamda 10 milyar doların üzerinde ticari potansiyele (ihracat / ithalat) sahip olduğu söylenebilir.

Bölgesel Havalimanı İhtiyacı

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, 2011 yılında, Adana Şakirpaşa Havalimanı’nın genişletilme imkânının bulunmaması, bölgenin giderek artmakta olan önemi ve uçak / yolcu trafik artışları bağlamında yeni bir havalimanı yapılması gerektiğine karar vererek, yap-işlet-devret (YİD) modeli kapsamında yapılacak
ihale için DHMİ Genel Müdürlüğünü görevlendirmiştir.

Yeni havalimanının, Adana il merkezine 30 km, Mersin il merkezine 45 km, Mersin Limanı’na da 45 km mesafede olması ve sadece Adana’ya değil Mersin (İçel)’den Osmaniye’ye kadar olan, 5 milyona yakın nüfusa sahip, önemli sanayi, ticari ve tarımsal faaliyetlerin gerçekleştiği geniş bir bölgeye hizmet vermesi beklenmektedir.

Civar illerde birçok havalimanı mevcut olmakla birlikte özellikle Hatay Havalimanı bölgenin hava ulaşım ihtiyacının en uygun şekilde karşılanmasında, yeni havalimanının çok önemli bir rolü olacağı muhakkaktır.

Bu nedenle yeni havalimanının sadece yolcu değil kargo taşımacılığını da destekleyecek özellikte olması gerekmektedir. Yeni havalimanı ihale şartnamesi, kapasite ihtiyaçları bağlamında, belirtilen tüm konuları kapsamıştır.

15 Aralık 2011 tarihinde, DHMİ Genel Müdürlüğü tarafından yapılan YİD modeli kapsamındaki ihale sonucunda, tek teklif veren firma olan Skyline Havacılık (Skyline Ulaşım A.Ş.) – Zonguldak Özel Sivil Havacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Ortak Girişimi teklifi uygun bulunmuştur. İhale sonrasında oluşturulan Çukurova Uluslar arası Havalimanı A.Ş., teklif kapsamında, 357.071.685 avro tutarındaki yatırımı gerçekleştirecek ve 36 ay içinde hizmete girmesi öngörülen havalimanını, 9 yıl 10 ay 10 gün süreyle işletecektir.

İşe başlama için gerekli olan yapım-işletim uygulama sözleşmesi DHMİ Genel Müdürlüğü ile 25 Ocak 2012 tarihinde imzalanmış, 07 Mart 2013 tarihinde de yer teslimi yapılmıştır. 4.500 işçinin çalışacağı havalimanı inşaatının 22 ay içinde tamamlanması ve havalimanının en geç 2015 yılının ilk 6 ayı içerisinde hizmete girmesi hedeflenmiştir. Ortak Girişim taraflarına kısaca baktığımızda, Zonguldak Özel Sivil Havacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş., Zonguldak Çaycuma Havalimanı’nı işletmek üzere kurulmuş bir şirket olup, 2006 yılından beri bu faaliyetini sürdürmektedir. Şirket, Eylül 2006 itibariyle havalimanını 25 yıllığına işletme hakkına
sahiptir. 2008 yılından beri uçak (Legacy 600, Hawker 400XP) ve helikopterler (Bell 407, Bell 430,
EC135, EC145, A109E) ile hava taksi (hava ambulans dâhil) faaliyetlerinde bulunmakta olan Skyline, Koçoğlu Grubu’nun bir alt şirketidir. Şirket, 2 uçak ve 13 helikopter ile VIP uçuş, transfer, şehir turları, havadan fotoğraf-film çekimi, gözlem uçuşları benzeri hava taksi uçuşları yapmaktadır.

Hava ambulans hizmetleri ise şirketin ihtisas alanı olup, 2008-2013 yılları arasında, Sağlık Bakanlığı’na 19 helikopter ile hava ambulans hizmeti sağlanmıştır. Hava ambulans hizmetleri konusunda uluslararası faaliyetler de gerçekleştirilmektedir. Skyline, Ankara ve İstanbul’da iş jetleri ve helikopterlere hava aracı bakım ve tip eğitim hizmetleri de vermektedir.

15 Kasım 2013 tarihinde, Bursa-İstanbul arasında karşılıklı günlük düzenli heli-taksi seferleri de başlatılmıştır. 1981 yılında kurulan Koçoğlu Grubu, inşaatın yanında enerji, tarım, gıda, turizm, raylı sistemler, medikal, hava taşımacılık, hava aracı bakım ve onarım, hava ambulans ve havacılık eğitimi gibi sektörlerde de önemli yatırımlara imza atmıştır. 2006 yılından itibaren uluslararası projeler içinde de yer alan grup, bugüne kadar birçok baraj, hidro-elektrik santrali (HES), kara yoluköprü, doğalgaz boru hattı,
sanayi tesisleri, otel ve iş merkezleri yapımlarını gerçekleştirmiştir. Ayrıca, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü adına, Konya Havalimanı apron, taksi yolu ve terminal tesisleri işi de yapılmıştır.

Turizm sektöründe, otel işletmeciliği kapsamında 2.750 yatak kapasitesi ile hizmet verilmektedir. Enerjide, son dönemde HES projeleri üzerinde yoğunlaşılmıştır. Ulaşımda ise raylı sistemler (hızlı tren, metro, vb.) ve yukarıda belirtilen havacılık alanlarında faaliyet göstermektedir. Koçoğlu Grubu, hâlen Isparta Süleyman Demirel Havalimanı’nda Kara Havacılık Okulu tesislerini de inşa etmektedir. Bu kapsamda, eğitim tesislerinin yanı sıra heliport, bağlantı taksi yolları, hangarlar, sergi, misafirhane ve ilk yardım binaları da yapılmaktadır. Koçoğlu Grubu, Çukurova Havalimanı yapım ve işletimiyle ilgilenmelerindeki nedeni,
Adana ve Mersin bölgelerinde, başta petro-kimya, turizm, sanayi ve lojistik sektörü olmak üzere yapılmakta olan önemli yatırımlar olarak ifade etmektedir. Bölgedeki yatak sayısı ile havalimanı yolcu sayısının önemli derecede artacağı varsayılmaktadır.

Değerlendirme ve Sonuç

Türkiye’nin, dünyada ilk 10 ekonomi içinde yer alma hedefi doğrultusunda, Avrupa ve Orta Doğu-Asya ülkeleri arasında önemli bir geçiş noktası olması ve kıtalar arası ticaretten de önemli bir pay alması hedeflenmiştir. Çukurova Bölgesi’nin, gelişmekte olan sanayi ve ticaret faaliyetleri ile bu hedefe oldukça büyük katkıda bulunması beklenmektedir. Bölgede, özellikle tarım, gıda, enerji ve lojistik sanayileri ile turizm faaliyetlerinde gelişme söz konusudur. Komşu ülkeler ile yapılan ticaretin, zaman içinde daha da gelişeceği muhakkaktır. Beklenen gelişmeler, bölgenin yeterli kapasiteye sahip yeni bir havalimanına olan ihtiyacını net bir şekilde ortaya çıkarmıştır. Çukurova Havalimanı, bölge ve civarındaki 10’u aşkın ile yolcu; 20’yi aşkın ile de kargo taşımacılık hizmeti verebilecek bir konumdadır. Havalimanı, başlangıçtaki 15 milyon yolcu / yıl kapasitesiyle dahi, ülkemizin yolcu terminal kapasitesi en fazla olan ilk 5 ili (İstanbul, Antalya, Ankara, İzmir ile birlikte) içinde yer alacaktır.

Yolcu sayısının, 2030’lu yıllara doğru, yılda 30 milyona çıkması beklenen havalimanı, Zafer Havalimanı’ndan sonra, özel sektör tarafından sıfırdan yapılan ve işletilen 2’nci havalimanımız olacaktır. Havalimanı çevresinde yerleşik kongre merkezleri, yolcu sayısını arttıracak etkendir. Kurulması planlanan serbest bölge ve kargo köyü, bölgenin kargo taşımacılığını da geliştirecektir.

Hava aracı BOY hizmetlerinin tesis ve kapasite durumu, ayrı bir faaliyet ve gelir kaynağı yaratacaktır. Sonuçta, Çukurova Havalimanı, bölgenin uçak, yolcu ve kargo trafiğini önemli ölçüde arttıracaktır.

Ancak, bunun için dış hat uçuşlarına yönelik özel bazı düzenlemelerin de gerektiği muhakkaktır. Özellikle, havalimanının bir transit yolcu-kargo merkezi hâline getirilmesi yönündeki adımlar şimdiden atılmalıdır. Örneğin, ülkemiz üzerinden yapılmakta olan dış hat transit yolcu taşımalığının bir kısmı İstanbul dışı havalimanlarına (Ankara, Adana) kaydırılmalıdır.

Ülkemizde hava yolu ile kargo taşımacılığının toplam kargo taşımacılık içinden sadece %1’ler seviyesinde pay aldığı gerçeğinden hareketle (7), bu konuda hava yolu kargonun teşvik edilmesi dâhil birçok destekleyici önlem geliştirilmeli, uygulanmalıdır.

Öte yandan, bölgesel havalimanlarımızla ilgili olarak, daha önce Ordu-Giresun ve Zafer Havalimanları için de belirttiğimiz üzere (8,9), çevre kentlerle hızlı ve düzenli ulaşımın sağlanması bir gerekliliktir. D-400 kara yolu ve TEM bağlantısı bu açıdan önemlidir. Ayrıca, tren yolu bağlantısının da planlanmış olması, havalimanına ulaşımı daha da kolaylaştıracaktır. Bölgedeki limanlara yakınlık ta önemli bir avantajdır. (MSI)