Amerikan havacılığı çırpınıyor!

ABD ve Avrupa'da birçok havayolu şirketinin iflas etmesine yol açan yakıt fiyatları yüzünden, yıl sonuna kadar ciddi mali sıkıntı yaşayan en az 30 şirketin daha batacağı öngörülüyor. Yaz sezonunda yüksek doluluk oranıyla uçan Türk şirketlerinin durumunun ise sanılanın aksine hiç de iç açıcı olmadığı belirtiliyor. Sektör yetkilileri, kasım ayı sonrası en az 2-3 Türk şirketinin faaliyetine son vereceği uyarısında bulunuyor. Yakıt fiyatlarındaki artış nedeniyle batan havayolu şirketleri arasına her geçen gün yenileri ekleniyor.

Özellikle ABD'de de yaşanan iflasların ardından Avrupalı havayolları da büyük bir krizin eşiğine geldi. İspanyol Futura şirketinin iflasını açıklamasıyla sarsılan sektörde, İtalyan Havayolu şirketi Alitalia'nın da hızla iflasa sürüklendiği gelen haberler arasında. Veresiye yakıt dahi bulamayan İtalyan şirket, sendikalarla hükümet arasındaki görüşmelerin düğümlenmesiyle 34 uçağını yere indirdi, 130 pilotunu ücretsiz izne çıkardı.

Tüm bu gelişmeler olurken İngiltere'de ülkenin üçüncü en büyük turizm firması iflasını açıkladı. İngiliz havayolu şirketi British Airways'in Genel Müdürü Willie Walsh da, Noel'den önce bütün dünyada en az 30 havayolu şirketinin daha hangarlarının kapılarına kilit vurup, uçaklarını seferden çekmek zorunda kalacağını iddia etti. Artan petrol fiyatları, 29 Euro'dan bilet satan Almanya merkezli Miray Tur'un da sonunu getirdi. Türk şirketleri ise artan petrol fiyatları karşısında aldığı ilginç tedbirlerle hayatta kalma mücadelesi verdi.

Türk Hava Yolları (THY), yılda 100 milyon dolar tasarruf sağlamak amacıyla Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) ile işbirliğine gitti. THY'nin 'Tasarruf Çalışma Grubu' ile IATA'nın 'Tasarruf Timi'nin ortak çalışmasıyla ortaya çıkacak kriterler, satın alınacak yazılımla her uçuş için uygulamaya konulacak. Özel havayolları ise aldıkları tedbirlerle ciddi tasarruf sağladı. Kullanılmayan fırın ve eğlence sistemlerini söküp, kullanım suyunun miktarını düşüren şirketler, aralarında hosteslerin valizlerindeki eşya miktarının azaltılmasının da yer aldığı tedbirleri uygulamaktan kaçınmadı. Ancak alınan tüm tedbirlere rağmen, kasımdan sonra özel havayolu şirketleri arasında ciddi sarsıntı yaşanacağı, en az 2-3 havayolu şirketinin iflasını açıklayacağı iddia edildi.

Ekimde tablo netleşir

Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA) Başkanı Giovanni Bisignani, yüksek seyreden petrol fiyatları ve düşen yolcu talebi nedeniyle havayolu şirketlerinin 2008 sonunda 5,2 milyar dolarlık kayba uğrayacağını açıklamıştı. Son aylarda petrol fiyatlarında bir gevşeme yaşansa da petrolün yıllık ortalama varil fiyatının 113 dolar (Jet yakıtı 140 dolar) seviyesinde gerçekleştiğine dikkat çeken Bisignani, bunun 2007'deki 73 dolarlık ortalama petrol fiyatı ile kıyaslandığında varil başına 40 dolarlık ek bir maliyet anlamına geldiğini söyledi. Bisignani, bu artışın, 186 milyar dolarlık yakıt maliyeti beklentisi içinde olan havayolu endüstrisine 50 milyar dolarlık ek maliyet getirdiğini kaydetti.

Atlasjet CEO'su Orhan Coşkun, Türk şirketlerindeki gerçek tablonun ekim ayı sonu şekilleneceğini bildirdi. "Türkiye'de en az 2-3 havayolu çok zor durumda kalacak." diyen Coşkun, "Yakıttan kaynaklanan etkiyi en aza indirmek için mutlaka kışın da uçakların faal olarak uçurulması gerekiyor. Biz 2 uçağımızı anlaşma yaptığımız Suudi Arabistan'a göndermiştik. 3 uçağımızı daha bu ülkeye göndererek sıkıntıyı aşmayı planlıyoruz." dedi.

İnter Havayolları Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Torosluoğlu da yakıt fiyatlarındaki artışın Türk şirketleri açısından tam bir felakete yol açacağını iddia etti. Torosluoğlu, "Türk şirketlerinin yarısı iflas eder. Ancak ilave finans sağlayan şirketler ayakta kalabilir." şeklinde konuştu. Torosluoğlu, şirketlerin güçlü finansal yapıya sahip olmalarının tek çaresinin Rusya ve İran pazarının Türk şirketlerine açılmasıyla sağlanabileceğini söyledi. Türkiye Özel Sektör Havacılık İşletmeleri Derneği (TÖSHİD) Genel Sekreteri Musa Alioğlu ise Türkiye'de halen özel sektöre ait 3'ü kargo, 13'ü yolcu taşımacılığı yapan toplam 16 şirketin bulunduğunu belirterek, son bir yıl içinde üç şirketin kapandığını söyledi. Alioğlu, Türk şirketlerinin planlı büyüdükleri için sıkıntı yaşamadıklarını belirterek, opere edecekleri kadar uçağı ellerinde bulunduran büyük şirketlerin, fazla uçaklarını yurtdışına wet lease (uçuş ekibiyle birlikte) olarak göndererek akılcı çözüm geliştirdiğini vurguladı. Alioğlu, küçük şirketlerin uçak kiralamada zorluk yaşamasının bazı sıkıntıları beraberinde getirdiğine dikkat çekerek, "Önümüzdeki aylar içinde arzu edilmeyen gelişmelerin yaşanmaması için çok ciddi tedbirler alınması gerekir. Bana göre kriz ufak tefek yol kazaları ile atlatılacaktır. Kapanma, birleşme veya satın alma konusunda bir iki gelişme yaşanabilir. Bu da normal ve kaçınılmazdır." diye konuştu.

Hollanda ve Belçika'dan Türkiye'ye turist taşıyan Corendon Havayolları, uçuş maliyetinin yüzde 40'ını oluşturan petrol fiyatlarına karşı yeni yöntem geliştirmişti. Şirket, Türkiye'de bir ilki gerçekleştirerek Shell ile yakıt hedging (sabit fiyat) uygulaması başlattı. Dönemsel sabit fiyat anlaşması yaptıklarını belirten Corendon Havayolları Genel Müdürü Yıldıray Karaer, "Shell ile varil başına petrol fiyatını 120 dolara hedge ettik." dedi.

2008'de batan bazı havayolu şirketleri

Air Jamaica, ATA Airlines, Adam Air, Aero Airlines, Air Midwest, AirClass Airways, Aloha Airlines, Alpi Eagles, Big Sky Airlines, Boston-Maine, Airways, Champion Air, City Star Airlines, Coast Air, EuroManx, Freedom Air, Futura International Airways, Frontier Airlines, Japan Asia Airways, Landsflug, Mihin Lanka, MyTravel Airways, Oasis Hong Kong Airlines, Ocean Airlines, Peau Vava, Silverjet, Skyway Airlines, Swazi Express Airways, Vintage Props and Jets, XL Airways ve Zoom Airlines .

Mustafa Gün / Zaman