Hasan Çelebi aslında bir efsane mi?

Havacılık tarihinin önemli isimlerinden Lagari Hasan Çelebi’nin roketli uçuş denemesi, şehir efsanelerinin geçek olup olmadığının sınandığı, Discovery Channel’ın Efsane Avcıları programına konu oldu.

Bilim ve teknik konularında programlar yapan Amerikan Discovery Channel’da yayınlanan Efsane Avcıları programının ABD’de 11 Kasım’da yayınlanan bölümünde, Osmanlı bilgini Lagari Hasan Çelebi’nin 1633’de gerçekleştirdiği söylenen roketli uçuş denemesi ele alındı. Lagari’nin uçuşunu  canlandıran ekip, bu “söylentinin” gerçek mi, yoksa efsane mi olduğunu test etti. Ekip, “17. Yüzyılda fırlatıldığı söylenen Lagari’nin roketinde, pilotu paraşüt veya kanat kullanarak sağ salim yere indirmek mümkün müdür?”, “Anlatıldığı gibi 300 metreye tırmandı mı?” gibi sorulara cevap aradı.

Lagari’nin inşa ettiği roketin şekli konusunda ellerinde birbirlerinden farklı bilgiler olduğunu söyleyen ekip, kendi roket dizaynı için Türk Hava Kurumu Müzesi’nden aldıkları bilgileri ve İstanbul Kanatlarımın Altında filminden alınan görüntüleri inceledi. Hezarfen Ahmet Çelebi’nin hayatını konu alan filmde Lagari Hasan Çelebi’nin uçuşu da konu edilmiş ve bu rol Okan Bayülgen tarafından oynanmıştı.

Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde barutlu yedi  roketin bağlı olduğu füzeye binen Lagari’nin Sarayburnu açıklarında göğe yükseldiği ve bir paraşütle denize indiğinden bahsediliyor. Ankara’daki Türk Hava Kurumu Müzesi’nde ise, Lagari’nin göğe yükseliş anını sembolize eden bir temsili maket ve bu denemenin başarılı geçtiğini ve Lagari’nin güvenli bir şekilde denize indiğini belirten bir plaket bulunuyor.

Öte yandan Efsane Avcıları’nın füze denemesi, THK Müzesi’nde anlatıldığının aksine başarısız oldu. Henüz 50 metre yüksekliğe tırmanan füze kontrolden çıkarak yanmaya başladı. Füzeye konulan temsili Lagari mankeni alevler içinde kalarak, paraşüt sistemi çalışmaması nedeniyle yere çakıldı. Bu başarısız denemenin ardından ekip, “Modern teknikleri kullanmamıza ve başarılı bir fırlatma gerçekleştirmemize rağmen, sonuç ikna edici değildi”diye belirtti. Lagari’nin roketi için “çuvalladı” sonucuna varan Efsane Avcıları, söylenen roketli uçuşun mümkün olmayacağına, dolayısıyla da bunun bir efsane olduğuna kanaat getirdi. 

Yedi yıldır yayınlanan ve Türkiye’de de birçok izleyicisi bulunan Efsane Avcıları programı, insanların doğru olduğuna  inandıkları söylentileri ve efsaneleri, kullandıkları modern techizatlar ve “bilimsel” tekniklerle sınıyor ve doğruluklarını araştırıyor. Yapılan testleri geçen efsanelere “doğrulandı”, geçemeyenlere ise “çuvalladı” deniliyor. Ekip, çıkan sonuçlar ışığında söylentinin gerçek olup olamayacağı konusunda yorumda bulunuyor.

Gazeteport