"DHMİ NE YAPABİLİR?"

Türkiye'de duty free'lerde en çok satışı yapılan ana ürün kategorileri sigara, içki ve parfümdür. Tümünün limitleri yarı yarıya düşmüş vaziyette. Havalimanı ihalelerine teklifler hazırlamış biri olarak işletmecilerin hesaplarının yüzde 15 civarında şaşacağına eminim.

Geçtiğimiz haftalarda Gümrüklerden Sorumlu Devlet Bakanlığı, sınır kapılarındaki gümrüksüz eşya satış mağazalarından yapılan sigara, içki, parfüm ve çikolata alışverişlerindeki limitleri kısıtlama kararı aldı. Böylece özellikle havalimanı terminalleri hatta kara sınır kapıları özelleştirilmesi kapsamında işletme hakkını kazanmış firmaların tüm hesapları alt-üst olmuş durumda. Zira yap-işlet-devret veya işlet-devret modeliyle yapılan ihaleler kapsamında, söz konusu şirketler en büyük gelir kalemleri arasında duty free mağazalarından elde edilecek gelirleri belirlemiş ve bu öngörüler sayesinde taahhütte bulunmuşlardı.

Uygulamayı takiben konu ile ilgili farklı gazetelerde çeşitli haber ve köşe yazılarına yer verildi. Hatırlayacağınız üzere biz bu konuyu daha ilk sinyalleriyle, 24 Şubat 2008 tarihindeki 'Duty Free Gelirleriyle Tehlikeli Oyun' başlıklı yazımızda ele almıştık. Herhalde konunun önemini pek anlatamamışız ki hükümet yine yapacağını yaptı.

Bir taraftan yıllar öncesinde başlatılmış projelerin neticelenmesiyle tüm kredi ve başarı payesini kendi hanelerine yazdırıyorlar, diğer taraftansa özellikle sigara ve içki hususuna olumlu bakmadıkları için havalimanı/terminal ve duty free işletmesi şirketlerinin gelirleriyle oynuyorlar.

Bu konuda ayrı bir parantez de konunun direkt muhatabı olan firmalara açmak gerekiyor. Mevzunun geleceği boyut neredeyse 2 yıldır belliyken önlem almak adına birlik olup lobi yapmadılar. Netice itibarıyla kanun değişip gerçekten gelirler düşünce hepsi soluğu DHMİ'de aldı. Türkiye'de duty free'lerde en çok satışı yapılan ana ürün kategorileri sigara, içki ve parfümdür. Tümünün limitleri yarı yarıya düşmüş vaziyette. Havalimanı ihalelerine teklifler hazırlamış biri olarak havalimanı işletmecilerinin hesaplarının yüzde 15 civarında şaşacağına eminim.

Peki, eğer bu kanun değiştirilmezse ne olacak? TAV, IC-Fraport, ATM ve ISG gibi ilgili şirketlerin hepsi proje finansman kredilerini re-finanse etmek zorundalar. Eğer DHMİ anlaşmaları müsaade ediyorsa otopark fiyatları, ofis kiraları, yiyecek-içecek fiyatları, kontuar kiraları ve diğer gelir kalemlerinde zam yapma zorunlulukları oluşacak. Bu durum havayollarını, terminal içi kiracı şirketleri zor durumda bırakacak ve dolayısıyla yolculara yansıyacak. Acaba bu değişikliği yapan veya yapmak zorunda bırakılan ilgili kurum bürokratları bunu hesaba kattılar mı?

DHMİ NE YAPABİLİR?

Bu konuda dilerim ki DHMİ, havalimanı ve duty free işleticilerine hak veriyor ve bu konuda pro-aktif olmayı düşünüyordur. Aksi halde tüm sektör negatif etkilenecek, üstelik güven duymayacakları için yabancı kuruluşların ülkemizdeki havalimanı ihalelerine katılması baltalanacaktır. Hükümet yetkilileri bu konuda AB'yi değil, İngiltere, ABD, Singapur, BAE, Tayland ve benzeri ülkeleri model almalıdır.

Havalimanlarında artık havacılık gelirlerini artırmak çok zorlaşmış, herkes havacılık dışı ticari gelirleri artırmak için yenilik peşindeyken, biz, müşterisi olan ana gelir kalemlerimizi de yok eden bir tutum içindeyiz. Türk sermayeli işleticilerimiz daha fazla büyüsün diye çabalamak ve daha esnek çözümler aramak yerine kendi ayağımıza kurşun sıkıyoruz.

Kanımca DHMİ ivedilikle bu hususta gerekirse yukarıda adı geçen ülkelere ekipler göndererek araştırma yapmalı ve bu çalışmalar sonucunda Gümrüklerden Sorumlu Devlet Bakanlığı veya Başbakanlığı ikna etmelidir.

Lufthansa üçüncü çeyrekte kâr açıkladı

Dünyanın önde gelen mega havayollarından Alman Lufthansa grubundan yapılan açıklamaya göre, yılın üçüncü çeyreği beklenilenden daha kârlı geçmiş gözüküyor.  Geçen yılın aynı dönemine göre net kârları yüzde 24 artarak, 184 milyon Euro olarak gerçekleşmiş durumda. Dow Jones tahminleri yılın üçüncü çeyreğinde Lufthansa'nın 15 milyon Euro'luk zarar açıklamasını bekliyordu. Ancak altını çizmek gerekir ki kârlılık artmasına rağmen geçen yılın aynı dönemine göre Lufthansa'nın satış rakamlarında yüzde 9,4'lük bir düşüş söz konusu. 

IATA (Uluslararası Havayolları Birliği) tahminlerine göre havayollarının 2009 yılında toplam zararları 11 milyar Dolar'ın üzerinde gerçekleşecek. Bu zarar tahmininin en büyük iki nedeniyse talep azlığı ve petrol fiyatlarının artış trendine girmiş olması. 

Hatırlanacağı üzere Standart Poor's ve Moody's gibi önde gelen şirket değerlendirme kuruluşları, özellikle Avusturya Havayolları ile İngiliz BMİ Havayolu'nu aldıktan sonra Lufthansa'nın notunu düşürmüş, havayolu da nakit akışını düzeltmek amacıyla gider kalemlerini ertelemek yönünde agresif bir programa start vermişti.

Şirket CEO'su Mayrhuber, gelecek üç yıl boyunca uçak ödemeleriyle ilgili 1 milyar Dolar'ın üzerinde bir ödemeyi erteleyeceklerini açıkladı. Sektörde halen gelir anlamında eski günlere dönüş olmasa da, talep düşüşünün artık durduğu yönündeki görüş ağırlık kazanmaya başladı.

Tolga TURGUT
AKŞAM