İşten Kovuldum; Çöpe Atılmak İçin Buruşturulmuş Kâğıt Misali (?)

Geçen hafta Airporthaber’e “İş Sözleşmesinin Son Maddesi: Çalışanlar İşten İtina İle Çıkartılır” başlıklı bir yazı yazarak son günlerde Çelebi’ de yapılan bir uygulama ile işten ayrılan ( ? ) bir arkadaşımızın üzerinden sistemi eleştirdim. Aldığım yorumların bir kısmını anlamakta hayli zorlandım. Sistem ve uygulama bir tarafa koyulmuş ve insanlar işten ayrılan yöneticiyi sevenler ve sevmeyenler olarak ikiye ayrılmıştılar sanki. Belki bu yazı bazı Çelebi’li arkadaşlarımıza da bir önceki yazıda ne ifade etmek istediğimi anlatabilir. Yine de zannetmiyorum ama ümit dünyası.

Bu Kez Konu Örneği; THY ve ÇHS

Bu kez örneğimiz, İnsanları işten çıkartış şekli ile çalışanlardan sessiz ve büyük tepki alan Türk Hava Yollarımız ve de geçen haftaki yazımıza konu örneği olan Çelebi Hava Servisi. Evet;  Çalışanların tepkisi büyük olmasına büyük ama sessiz ( ? ) Hani bir söz var ya “ erkekçe, içimden yüzüne karşı söyledim “ işte o hesap.. Zira sektörümüz insanları genelde böyle yaşamaya alışmışlar / alıştırılmışlar. Ne zamandan beri mi?  Şirkette işe başladıkları günden beri.  Aşağıdaki örnek sonucu itibarı ile bu durumu tam olarak anlatıyor.

Fillerin Alışkanlığı

Bilirsiniz hepiniz. Bir fil bir tonluk ağırlığı hortumu ile kolaylıkla kaldırabilir. Bilmem siz hiç sirklerde bu devasa yaratıkların küçük bir kazığa bağlandıklarını ve sessice durduklarını gördünüz mü? Bir fil küçük ve güçsüzken ağır bir zincirle bir demir kazığa bağlanır. Ne kadar zorlarsa zorlasın zinciri kırıp bu demir kazığı yerinden sökemediğini görür. Daha sonra fil ne kadar büyük ve güçlü bir hale gelirse gelsin yerde yanı başında duran kazığı gördüğü sürece hareket edemeyeceğine inanır ve o kazığı sökmeyi denemez bile. Evet;  birçok yetişkin insanda fil gibi davranır. Düşüncelere, hareketlere ve sonuçlarına hapsolmuşlardır. Koyulan sınırların ötesine geçmezler / geçemezler.

Sektörümüz Neden Sessiz?

Tabii ki sektörümüzdeki hareketsizliğin ve sessizliğin alışkanlık dışında önemli bir nedeni var. O da ülkede hüküm süren işsizlik ve başka iş bulamama korkusu. Evet; bu aralarda fil gibi hareket etmekte fayda var. Malum bu konu yalnız ülkemizin değil tüm sistemin sorunu ve bu husus çalışma hayatının aktörlerini hak arama ve serzenişlerini açıklıkla ifade etme konularında ister istemez pasif hale getiriyor. Bu arada yaradılışı böyle olan arkadaşlarımızda vardır mutlak. Böyle gelmiş, böyle gidiyor.

Tabii ki bizim bir alışkanlığımız daha var. O da çalıştığımız dönemde hakkımızdaki takdirini ve yine hakkımızdaki kararlarını tasvip etmediğimiz, yöneticiler için şirketten ayrıldıktan sonra sürekli aleyhte neşriyat yapmak.. Doğrusunu isterseniz “ ben eski bir çalışanım” diye başlayan yorumları her zaman dikkate almıyorum. Evet, deyip geçiyorum sıklıkla. Babaannem nedenini anlamazdım ama bana hep “ evet, olur  “ derdi Büyüyünce yine kendisinden öğrendim ki“ deliyi susturmanın yolu evet veya olur demekmiş.

Türk Hava Yolları Çalışan Sayısı, Çalışma Bakanının Açıklaması

Her ne ise; bildiğiniz üzere Türk Hava Yolları sitelerinin birinde  (http://www.turkishairlines.com/tr-tr/kurumsal/basin-odasi/bir-bakista-thy/is-gucu)  THY ‘ deki çalışan sayısı ı 21.625 olarak belirtiliyor. Yine aynı linkte görülebileceği üzere THY iştiraklerinde görev yapan çalışan sayısının ise 25.340.olduğu belirtiliyor.  Yani THY uçaklarına toplamda 46.845 çalışan hizmet veriyor. Bunu bir kenara yazalım.

Geçenlerde Çalışma Bakanımız Sn. Çelik yaptıkları bir açıklamada 2000 yılından sonra çalışmaya başlayanların 60 yaşında emekli olacağını ve daha önceki tarihte çalışma hayatına atılanların ise kademeli olarak emekliliği hak edeceklerini dile getirdiler.  2000 yılı öncesinde çalışmaya başlayanlar iş görenlerin ise 49 yaşına kadar emekli (http://www.haberform.com/haber/emeklilik-yasi-kac-olacak 106306.htm) olacaklarını aynı konuşmada ifade ettiler. Bunu da aklımızda tutalım.

IBM Kurucusu T. Watson’ un Çalışana Yaklaşımı

Şimdi güzel bir anlatımla bu tatsız yazıyı biraz okunabilir kılalım. IBM’in kurucusu Tom Watson’un, kurulduğu seneden beri IBM’ de çalışan yardımcılarından biri şirkete 10 Milyon Dolara mal olan bir hata yapar. Derhal patronun bürosuna çağırılır. Odaya girer girmez “ sanırım istifa etmemi istiyorsunuz?”  diye soran yardımcısına Watson yapılan hatadan alınacak derslerin en iyi eğitim olduğunu anlatan şu cevabı verir.”  Şakamı yapıyorsun, bu kadar senelik çalışmandan sonra eğitimin için 10 Milyon Dolar harcadı bu şirket. Bu denli eski,  şirkete emek vermiş ve eğitimine böyle büyük bir meblağ harcadığımız bir çalışanımızın şirketten ayrılmasına müsaade etmek aptallık olur.” 

Yukarıdaki anlatımla kime mektup gönderiyorum.

Yukarıdaki bu anlatımdan kim ne anlarsa anlasın. Özellikle yönetime geldikten kısa bir süre sonra 350 yönetici çalışanı aynı anda kapıya koyan THY yönetiminedir bu anlatım. Ayrıca şunu da ilave etmek isterim ki, Çelebi grup halinde işten çıkarım yapmaz. Zaten Çelebi çalışan adedini minimum seviyenin altında tutması ile ünlüdür. Ancak bir bürosu kapanırsa veya uçuş sayısı fazla olan bir müşteri başka şirketten yer hizmeti almak üzere Çelebi’ den ayrılırsa Çelebide THY misali böyle bir yaptırım yaşanabilir ki kanun da buna cevaz verir.

Yazıyı Airporthabere göndermek üzere son kez göz atarken, bir aile büyüğüm hal hatır sormak için aradı. Geçen haftaki yazımı okumuş. Bu tür işten çıkartmaların yalnız bizim sektörde değil bir çok şirkette yaşandığını, tavrın tamamı ile tepedekilerin tutumuna göre şekillendiğini vb.. söyledi. Sanki bunlar düzelecek diye hayal kurma der gibiydi.

83 Yaşındaki Türk Hava Yollarında Çalışanların Kıdem Ortalaması

Evet şimdi gelelim artık sadede. Türk Hava Yollarının (http://www.turkishairlines.com/tr-tr/kariyer/calisan-profili ) bu yayınında  ana şirketteki 19.441 personelin ortalama kıdem yılının 6,5 yanlış okumadınız 6,5 sene olduğu belirtiliyor. Türk Hava Yollarına 2000 yılından sonra ise girenlerin 60 yaşında, 2000 öncesi göreve başlayanların ise 49 yaşında emekli olacaklarını da düşünün lütfen.. Evet; 83. kuruluş yıl dönümünü kutlayan milli havayolumuzda çalışanların kıdem yılı ortalamasının 6,5 sene olarak ifade edilmesi size bir şeyler anlatmıyor mu? Şirketlerde hem böyle bir tablo yaratılacak, hem de uygulama şekli açısından insanlar kötü duruma düşürülerek bir anlamda aşağılanarak işten çıkartılacak?  Çirkin ötesi.

Çelebi Hava Servisindeki Tablo ve Battal Çoban Bey.

Çelebi çalışanlarının kıdem yılı ortalamasını bilemiyorum. Bilmem de gerekmez. Ama sizler çalışanlar bunu öyle veya böyle tahmin ediyorsunuzdur. Personel devir hızını öğrenin ( onu da insan kaynakları size doğru verirse )  ve siz gerisini tahmin edin. Veya etrafınıza bakın ve parmak hesabı eski, yeni diye sayın. İşte o yazıda vurgulanmak istenilen buydu Çelebili arkadaşlar. Konu Battal beyin neden atıldığı değil, nasıl atıldığıdır. Çalışanların şirketteki mevcudiyetinin nasıl pamuk ipliğine bağlı olduğunu, yönetici olsun veya olmasın bir çalışanın yaşamını alt üst edecek benzeri bir uygulama için bir kişinin ağzına bakıldığını ifade etmekti amaç. Anlatamadık.

Tamam; Battal Bey,  iyi biri değil. Şunu yaptı, bunu yaptı. Şöyle suçu var, böyle suçu var. Üstelik işten de anlamaz. Hepsi bir tarafa üst Yönetime hakkında birçok şikâyette ulaştı. Neticeten Başmüdürlük yapabilecek düzeyde bir insan değil. Tamam, size katılacağım, katılmasına da bunlar doğru ise o zaman neden Battal beyi layık olduğu üzere tazminatsız uzaklaştırmadılar ki şirketten? İş Güvenliği Yasasında buna cevaz veren maddeler mevcut.    Acaba Battal beye ihbar ve kıdem tazminatları dışında bir de bilmem kaç maaş tutarında BONUS ödemesi yapacaklar mı?  Bazılarına göre yönetiminiz bu güzellikleri hak etmeyen birine yapıyor değil mi? Hem de o insan işten çıkartılırken. Acaba neden ki? Sizce neden olabilir? Bunu bizim şirketimizin ve yöneticilerimizin insani duyguları fazla diyerek geçiştirmek ve de böyle izah edebilmek pek mümkün değil.  Halk dili ile ve hafiften argo tabirle “ Yemezler “   Evet; bu konuda bir suçlu var. Bu kesin. Bir suçlu var da o kim acaba? Sizin bir fikriniz var mı? Eminim ki çoğunluk bunu biliyor. Ama yine içlerinden, sessizce söylüyorlar. Kimse duymasın diye.

Çoban’ın Beceriksizliğini Ancak 22 Sene Sonra Fark Ettiler (?)

Bir yöneticinin veya çalışanın işten ayrılışına iyi olmuş, zaten şöyleydi, böyleydi diyerek onu kötülerken aynı zamanda şirketinizin yönetimini, çok sevdiğiniz yöneticilerinizi de ne denli aşağıladığınızın hatta sıfırladığınızın farkında mısınız? Battal bey 22 sene görev yaptı şirketinizde. Dalaman, Ankara ve Antalya’da toplam kaç sene Başmüdürlük yaptı bilemiyorum. Daha öncesini de. Belki de şirkete girişinden beri de hep yöneticiydi.  Onu buralara kim atadı ki? Ben mi? Beş koyunu güdemeyecek bir “ Çoban’ın ” varlığını (  Bu ifade aynen yorumdan alınmıştır)  22 sene sonra mı fark edebildi şirketiniz. Yöneticileriniz bunu ayırt edemeyecek kadar gabi’mi? Talimat üzerine yorum yazanlar bunu da düşünmeli. Kalemi ele alınca veya klavyenin başına oturunca daha iyi ve daha etraflı düşünmek gerekmez mi? Yaranayım, kaş yapayım derken göz çıkartmak işte böyle bir şey oluyor. Eğer amaç yalnız birilerine yaranmaksa bu kısa dönemde sizin için fark etmeyebilir.

Mevcudiyetimiz Pamuk İpliğine Bağlı da Pamuk Yumağı Kimin Elinde?

Değerli Türk Hava Yolları Yöneticileri ve sektörümüz kuruluşlarının saygıdeğer yöneticileri, mademki çalışanı işten çıkartmaya karar verdiniz, çıkartın. Bu karar sizlerin tabii ki. Ancak; bu işi profesyonelce yapın hatta bir adım öte karşınızdakinin de bir insan olduğunu düşünerek yapın, insanca yapın. İnsanlar iş yaşamının pamuk ipliğine bağlı olduğunu düşünmemeli. Bu şekilde verimi haliyle düşecektir ve de düşmüştür. Pamuk ipliği yumağının kimin elinde olduğunu ve ipi ne zaman çekip kopartacağını düşünürken çalışmak zordur diye düşünüyorum. Geçen haftaki yazıda sizlere örneklerle anlatılmak istenilen de buydu işte.

Türk Hava Yollarının Verimlilik Hesaplaması

Bu arada, yine Türk Hava Yollarındaki deki istihdam miktarına dönersek, takip eden linkte bu rakam 19.041 olarak ifade edilmesine karşın  (http://www.turkishairlines.com/tr-tr/kariyer/calisan-profili), iki paragraf yukarıda belirtilen link’de ise 21.625 olarak açıklanıyor. . Bu linkte yer alan bir tabloda Türk Hava Yollarında çalışanların sayıları 2003 yılından başlamak üzere kronolojik bir sıralamada görülüyor. Toplam personel sayısı ile birlikte yolcu başına düşen personel sayısı verileri dikkate alındığında, özellikle 2003 yılı sonrasında ciddi bir atılım sergilendiği görülüyor. Konumuz dışı ama tabloları incelerken dikkatimi çektiği için belirtmek ihtiyacı hissettim. 2003 yılında Türk Hava Yollarının uçaklarına hizmet veren 25.000 üzerinde personel istihdam edilen iştirak kuruluşları yoktu. Tüm operasyon tabloda da yer alan 10. 239 personel tarafından yapılıyordu. Ya şimdi? Yolcu başına düşen personel miktarını hesaplayıp buradan verimliliği vurgulamak istiyorsanız, bu hesaplamayı yeniden yapın. Yan kuruluşlar ayrı kar merkezidir vs. gibi hususları karıştırmadan. Bu iştirakler olmasa siz bu uçakları kaldırabilir misiniz hele onu bir söyleyin önce. Şimdi yeniden bakın isterseniz. Verimlilik göstergesi olarak zikrettiğiniz rakam nasıl değişiyor. Taşınan yolcu başına kaç personel düşüyor? Unuttum sormayı sahi THY’ de tüm filoya bakım yapan hepsi hepsi 181 tane mi teknisyen var? Türk Hava Yolları’nın Sayın Yöneticileri;  faaliyetlerinize bakılınca o kadar artınız görülüyor ki, bu ve benzeri tür basit uygulamalarla onları zedelemenin âlemi yok diye düşünüyorum. Başarılarınızı kendiniz gölgeliyorsunuz?