Tam bir yılan hikâyesi

Yaklaşık 5 yıl önce yapılan anlaşma ile İsrail'den alınmasına karar verilen Heronlar'ın Türkiye'ye teslimatı adeta yılan hikayesine döndü.

Kabul testleri devam eden insansız hava aracı (İHA) Heronlar'ın, bu kez de sözleşme koşullarında değişikliğe gidileceği öğrenildi. Mevcut sözleşmede, Heronlar'ın görev bölgesi üzerinde 24 saat kesintisiz uçuş yapması istenirken, yeni sözleşmede uçuş süresi  6-8 saate çekilecek. İsrailli IAI/Elbit konsorsiyumundan 2005 yılında 183 milyon dolara alımı kararlaştırılan 10 adet Heron'un komuta kontrol sistemleri ile birlikte 2007'nin ekim ayında Türkiye'ye teslim edilmesi planlanıyordu. Ancak büyük bölümü İsrailli konsorsiyumdan kaynaklanan aksaklıklar nedeniyle, Heronlar'ın kesin kabulü bugüne kadar yapılamadı.

HESAP TUTMADI

Heronlar'ın teslimatı için sözleşmede değişikliğe gidilmesine yol açan gelişmeler, yine İsrailli firmadan kaynaklandı. IAI/Elbit konsorsiyumu ile 2005 yılında imzalanan sözleşmeye göre, İHA'lara İsrail'in kendi ürettiği kamera ve hedef sistemlerinin yerine, Aselsan'ın ASELFLİR-300 adı verilen kamera ve hedefleme sisteminin entegre edilmesi gerekiyordu. Ancak İsrail, Aselsan'ın sözleşmede yer alan kamera ve hedefleme sistemlerini üretemeyeceğini varsayarak, Heronlar'ın motorunda iyileştirme yapmadı. Ne var ki, İsrail'in bu hesabı tutmadı ve Aselsan sözleşme şartlarına uyarak kamera ve hedefleme sistemlerini sözleşmede öngörülen sürede İsrail'e teslim etti. Bu durum karşısında İsrailli firma, Türkiye'de üretilen kamera ve hedefleme sistemini, Heronlar'ın motor gücünde iyileştirmeye gitmeden entegre etti. Ancak bu durum, sözleşme şartlarında yer alan Heronlar'ın 30 bin feet irtifa ve havada kalış süresi ile ilgili sıkıntıların ortaya çıkmasına sebep oldu. Sorunlar devam ederken, Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül, Ekim 2008'de İsrail'e bir ziyaret düzenledi ve Heronlar için, 'Mükemmel araçlar. Verilecek görevleri en iyi şekilde yapacaklar' değerlendirmesinde bulundu. Gönül'ün açıklamasından kısa bir süre sonra 2 adet Heron,  Batman Askeri Üssü'ne konuşlandırıldı. Ancak, yapılan kabul testlerinde İHA'ların teknik şartnamedeki irtifa ve havada kalış süresine erişemediği anlaşıldı.

GELENLER GERİ GİTTİ

Görüşmelerin sonunda motorların iyileştirilmesi kararlaştırıldı. Motorları iyileştirilen İHA'ların ilk 4'ü 2009 Ağustosu'nda teslim edilecekti. İsrailli firma bu vaadini de yerine getiremedi. Motorlarının Türkiye'de iyileştirileceği açıklanan Batman'da konuşlu iki Heron da, Ekim 2009'da geri gönderildi.  Güçlendirilmiş Heronlar'ın şartnamede yer alan 30 bin feet irtifaya yükselebilmesi ağırlığına bağlı.

Heronlar'ın yakıt tankının dolu olduğu sıradaki ağırlığı ise 30 bin feet'e çıkmasına engel. Bu nedenle havalandıktan sonra önce yakıtının azalması ve hafiflemesi, daha sonra da kademeli olarak tırmanması gerekecek. Heronlar, ortaya çıkan bu durum nedeniyle görev bölgesi üzerinde 24 saat uçabilme imkanını yerine getiremeyecek. Şimdi şartnamedeki bu sürenin aşağı çekileceği öğrenildi.

TAZMİNAT NAKDİ DEĞİL AYNİ

2005 tarihli sözleşmeye göre İsrailli firmanın 12 milyon dolar gecikme cezası ödemesi gerekiyordu. Buna karşın üretici firma ödemeyi 'nakdi' olarak değil 'ayni olarak yapacak. 12 milyon dolarlık cezanın 4.5 milyon dolarlık bölümü için İsrail, Türkiye'ye bir simülatör, geriye kalan bölümü için de yedek parça verecek. Böylece, sözleşme tadilatı yapılırken hem performans, hem de tazminat koşulları ile ilgili yeni düzenlemelere gidilecek.

'ALICILAR YANILTIYOR'

UluslararasI Danışmanlık şirketi Pricewaterhouse-Coopers'ın (PwC) raporunda, Avrupa Havacılık ve Uzay Ajansı'nın (EADS), A400M askeri nakliye uçağı projesinin tamamlanması için gerekli finansmanın 7,6 milyar eurosunu tek başına karşılayabileceği belirtildi.

Alman gazetesi Handelsblatt'taki habere göre, Türkiye'nin de ortağı olduğu askeri nakliye uçağı A400M projesinde, alıcı ülkeler ile Airbus ve bu şirkete bağlı EADS arasında yaşanan finansman krizine çözüm aramak için Pricewaterhouse-Coopers'dan (PwC) istenen rapor tamamlandı. Alıcı ülkelerin isteği üzerine hazırlanan rapora göre, kusurlu bulunan EADS yönetimi, projenin gerçek maliyeti konusunda alıcı ülkeleri yanıltıyor. Projenin devamı için alıcı ülkelerden 5,2 milyar euro ekstra para talep eden EADS, A400M projesinin tamamlanması için gerekli finansmanın 7,6 milyar eurosunu tek başına karşılayabilir. EADS ile alıcı ülkeler, projenin geleceğini belirlemek için bugün Berlin'de bir araya geliyor.

SORUN VAR, TARTIŞIYORUZ

Mİllİ Savunma Bakanı Vecdi Gönül de İzmir programında yaptığı açıklamada Türkiye'nin de ortakları arasında olduğu A400M askeri nakliye uçağının üretimiyle ilgili bir sorunla karşı karşıya olduklarını belirterek şunları söyledi:

'Yepyeni bir proje olduğu için başlangıçtaki hesaplar sonradan gerçekleşmedi, özellikle motor imalinde gerçekleşmedi. Şimdi gecikmeden dolayı bazı sözleşme hükümleri var, onları tartışıyoruz. Bu projenin en önemli faydası, TSK'ya geleceğin uçağını kazandırmanın yanında; AB 27 ülkedir, bunun ancak 5 ülkesi proje içinde yer almıştır, 6. ülke olarak Türkiye girmiştir. AB projesi içinde yer almış olmak, Avrupa teknolojisinin paylaşılması açısından, Türkiye'nin eşit olarak masaya oturması imkanı getirmiştir. Savunma Sanayii Müsteşarımız müzakerelere katılmak üzere yurt dışında toplantıda. Bu ay sonuna kadar bize bir netice getirecekler, biz ona göre sonuçlandıracağız. Fiyat konusunda TBMM'nin bize verdiği bir üst sınır var. Bu üst sınırı aşmamız esasen söz konusu değildir.'