İFLAS EDEN ŞİRKETLER KORKUTUYOR

1921 yılında Meksika"da kurulan 90 yıllık Mexicana havayolunun iflasıyla sarsılan piyasalar durulmaya bile vakit bulamadan, "batamaz" denilen Arap sermayeli SAMA havayolları da sadece 3 hafta sonra iflasını açıkladı.

Ticarette "Büyükler küçükleri yer" felsefesinin duru örneği yaşanıyor diyenler çokta yanlış değildi ama fazlası da vardı. Ağustos sonunda "sırtı güçlü, kasası dolu" denilen Thai Airways de “iflasın eşiğindeyiz” diye bir açıklama yapınca, herkesin kafası karıştı. Daha düne kadar çok iyi bilançolar gösteren, 2008 yılında tarihinde ilk defa zarar kaydeden bu 45 yıllık köklü şirket, zor durumda olamazdı. Thai Airways, ancak devletin 1,1 milyar Euro"luk destek paketi ve dramatik tasarruf tedbirleriyle iflasını erteledi.

Anlaşılan, bu şirket de birçok diğer havayolu şirketi gibi, sorunların çok ciddi olmasına rağmen, bilançosunu yıllarca "makyajlamıştı".

Makyajlı bilançolarla uçan kaç şirket daha var? Sadece son 10 yılda 200"den fazla havayolu şirketi iflas etti ve makyajlar akmaya devam ediyor. Hava insan taşımacılığındaki toplu şirket ölümleri dalgası bitmedi. Uluslararası hava Taşımacılığı Birliği IATA, sürekli çözüm önerileri getirmesine rağmen, çaresizliğini açıkladı.
Havayolu şirketlerinin iflasları Avrupa kapılarında da durmadı. Avusturya"nın bayrak taşıyıcı havayolu şirketi AUA, piyasa lideri Lufthansa tarafından satın alınmasaydı, akıbeti diğer 25 Avrupalı havayolu şirketiyle aynı olacaktı, yani iflas edecekti.

2208 yılında iyice hissedilen küresel ekonomik kriz, şüphesiz havayolu şirketlerini diğer sektörlerden daha fazla etkiledi. Dünya genelinde önemsenebilecek 1.000"in üzerindeki havayolu şirketleri ciddi sarsıntı geçirdiler. IATA Başkanı Giovanni Bisignani"ye göre, yolcu ve yük azalması, bu şirketlerin cirolarını bir anda yüzde 15 düşürerek, 479 milyar dolara geriletti. Bu şirketler, 2009 yılı bilançolarında 9,9 milyar dolar zarar gösterdiler. Neyse ki bu yıl bu rakam 5,6 milyar dolara düştü ama hala çok yüksek.

Sadece 2009 ve 2010 yıllarında, Rusya, Slovakya, İspanya, Suudi Arabistan ve hepsini sayamayacağımız birçok ülkedeki 80 havayolu şirketi artık tarih sayfalarında yer alıyorlar.

Burada endişe verici bir başka gerçek ise, bu iki yıl içinde bakımsızlıktan arıza yapan ve acil inişe zorlanan veya düşen uçak sayısında hızlı bir artış görülmesidir.
İzlanda"daki bir yanardağın sebep olduğu volkanik kül krizi, bilançolarını makyajlayamayan Avrupalı havayolu şirketlerine haksız bir darbe vurdu. Üstelik bu darbelerin etkileri Avrupa"da devam ediyor. Genelde devlet kuruluşları olan Polonyalı LOT, Sabena, Alitalia, Olympic Air havayolu gibi birçok şirket sallantıda ve yakın zamanda güçlü devlet destekleri ve yatırımcılar bulamazlarsa, ya satılacaklar, ya da kapatacaklar.

Büyükler büyümeye devam ediyor

Birçok Avrupa ülkesi, genelde milliyetçi duygulardan etkilenerek, kendi bayrak taşıyıcı havayolu şirketini satmaya yanaşmadı ve son iki yıldır bu şirketlere para pompalamayı sürdürdü. Ama ekonomik kriz, bu duyguları çabuk köreltti. Hollandalı KLM, son anda Air France ile birleşerek kurtuldu. İsviçreliler de kendi Swiss Air şirketlerinin "Lufthansa ile birleşti" başlığıyla avutuyorlar. LOT, Sabena, Alitalia, Olympic daha az şanslıydılar.

Tek çare birleşmek

Lufthansa Swiss Air ve Air France KLM evliliğinin nispi başarısı, diğer şirketler için model oldu ve son bir yıldır adeta bir evlilik furyası yaşanıyor. İlk evlilik teklifleri ABD"den geldi. Önce Delta ve Northwest birleşerek, dünyanın en büyük havayolu şirketini oluşturdular. Sonra United ve Continental nikah masasına oturdular ve 4 hafta sonra gerçekleşmesi beklenen gerdekten sonra, yıllık 144 milyon yolcuyla diğer çiftten daha da büyük bir şirket olacaklar.

Evlilikler elbette ülke sınırları tanımıyor. Buna en iyi örnek Şilili LAN ve Brezilyalı TAM havayolu şirketleridir. Bu 2,7 milyar dolarlık birleşme, yıllık 46 milyon yolcusuyla, dünyanın 11"inci büyük havayolu şirketini meydana getirdi.

Birlikler devri

Ayakta kalabilmek için rekabet şansını artırmanın bir yolu da, bir şirketler birliğine üye olmaktan geçiyor. Hatta büyük şirketler için bu yol kaçınılmaz. Dünya genelinde üç büyük havayolu şirketleri birliği var: Star Alliance, SkyTeam ve Oneworld. Bu birliklerde "abi" rolünü üstlenen de Avrupalı üç büyük "gizli patron" var: Lufthansa, Air France/KLM ve Biritsh Airways.

Avrupa"nın üç büyükleri, bu birliklerin de gizli patronları sayılıyor. Alman Lufthansa bunlardan biri. Lufthansa, önce İsviçreli Swiss, Avusturyalı AUA, İngiliz Midland şirketlerin tamamını, sonra Brussels"ın yarısını "kaptı". Ayrıca kendi bünyesinde Eurowings ve "ucuzcu" Germanwings"i kurdu ve gerçek bir dev haline geldi. Lufthansa, Star Alliance birliğindeki "abi" rolünde.

SkyTeam birliğini abisi ise Air France/KLM. Air France KLM ile birleştikten sonra Alitalia"nın büyük hissedarı ve Kenya Airways, Air Mauritius gibi sayısız küçük şirketin ortağı oldu. Son olarak İspanyol Iberia şirketini de bünyesine katan bu dev kuruluş, ABD"li American Airlines ile de organik bağları var.
OneWorld"ün gizli patronu ise British Airways. British Airways"in büyük gücü sadece tarihten gelmiyor; ABD"li havayolu şirketleriyle beslediği operasyonel ortaklıkları da büyük önem taşıyor.

Orta halliler bu birliklere üye olmaya çalışıyor:

THY son yıllarda zoru başardı ve kriz rağmen, hatta son iki yılda bile, istikrarlı bir büyüme gösterdi. Bu nedenle THY, Star Alliance birliğine girmekte zorlanmadı.

Birlikler:

Star Alliance
1997 yılında kurulan birliğin bugün 28 üyesi var. Birlik üyeleri, 4.027 uçakla yıllık 627 milyon yolcu taşıyor. Birlik üyelerinin günlük uçuş sayıları: 21.000

Skyteam
2000 yılında kurulan birliğin 13 üyesi var. Üyeleri 1.950 uçakla yıllık 385 milyon yolcu taşıyor ve günlük 12.600 uçak kaldırıyor.

OneWorld
1999 yılında kurulan birlik, çok fazla büyüyemedi ve henüz 11 üyesi var. 2.500 uçak yıllık 336 milyon yolcu taşıyor ve günlük 9.400 uçak kaldırıyor.
2008 yılından bu yana iflas eden en tanınmış havayolu şirketlerinin listesi şöyle: 



(Türkiye Turizm)