29 Haziran 2008, Pazar 08:06:04

Havayolu şirketleri toparlanabilir mi?

11 Eylül ve Irak Savaşı sonrası yavaş yavaş toparlanmakta olan ABD havacılık sektörü tam ayağa kalkıyordu ki, yükselen petrol fiyatları ile son zamanlarda daha da büyük bir krizin içine girmeye başladı.

Neredeyse her gün, önde gelen uluslararası gazetelerin ekonomi sayfalarında havacılıkla ilgili en az 2-3 tane küçülme, birleşme, işten çıkarma veya benzeri haberler yayınlanıyor.

Yavaşlama sürecinin tüm Kuzey Amerika kıtasına yayıldığını söylemek doğru olacak. Zira Kanada’nın en büyük havayolu ve tek global network taşıyıcısı Air Canada da kapasite azaltacağını, doluluk oranları riskli hatlarını durduracağını ve yıl sonuna kadar da 2000 kişinin işine son vereceğini açıkladı.

Amacım bu köşeden karamsar bir tablo çizmek değil, aksine gerçekleri göz önüne koyarak ilgilileri uyarmak ve eğer bu sektörel yavaşlama devam ederse hazırlıklı olunmasına katkı sağlamak. Her ne kadar ülkemiz girişimcileri son 20 yılda yaşananlardan dolayı krizlere kısmen bağışıklık kazanmış olsa da havacılıkta ABD’den esmekte olan sektörel durgunluk dalgası hızla yeni bir kriz dalgasına dönüşüyor.

Yolcu olarak ne kadar dikkat ediyoruz bilmem ama zaten yaklaşık 1-1,5 senedir birkaç havayolumuz biletlere ‘yakıt harcı’ diye ilave bir masraf koyuyor. Korkarım bu bedel, özellikle kış aylarında artacaktır. Biz şimdilik yüzümüzü havacılık sektörünün lider ülkesi ABD’ye dönelim. Gelen haberlere göre çoğu ABD’li havayolu artık bir turizm cenneti olan Las Vegas’a bile sefer sayılarını azaltıyor, bilet fiyatlarına zam yapıyor.

Öte yandan artan yakıt fiyatlarından dolayı transatlantik hatlarını azaltıyor. Hatta yıllardır dört gözle beklenen ABD-AB arasında Açık Semalar (Open Skies) anlaşmasının devreye girmesinin üstünden birkaç ay geçmesine rağmen, sadece birkaç havayolu Avrupa’dan ABD’ye yeni seferler başlattı. Açık Semalar çok sade bir dille, iki kıta arasında serbestleşen uçuşlar demek.

Bütün bunlar açıkça dünyanın sözüm ona gelişmiş Batı tarafında sektörel arzın azalmakta olduğunu gösteriyor. Herhalde şu günlerde kimse ABD’de bir havayolunda üst düzey yönetici olmak istemez. Belki yaklaşan seçimlerde bir kan değişikliği olur, Demokratlar iktidar olursa ekonomi hareketlenir diye bir umut var ama ya aksi olursa?

Adeta kriz yönetimine geçen havayollarının devam etmekte olan birleşme, konsolidasyon süreçlerini aylar önce birkaç kez bu köşeden açıklamıştık. Görünen o ki birleşmeler, iflaslar ve satın almalar artacak ve belki de bu süreç sonunda havacılıkta sendikaların gücü ciddi anlamda azalacak.

10 yıl kadar önce havayolları yüzde 60-65 doluluklarla bir hatta başa baş noktada uçarken, bugün neredeyse bu oran yüzde 80-85’lere gelmiş durumda. Geçtiğimiz günlerde US Airways CEO’su Doug Parker, uçuşlarda yolcu başına yakıt giderinin 2007’ye oranla yüzde 100 arttığını belirtti. Bu şu demek; 2007 yılında 2008 yılının bütçesi yapılırken eğer havayolu maliyetlerini 2007’e göre yaptıysa boş uçan her koltuk dolu giden iki koltuğun gelirini yok ediyor. Havacılıkta en pahalı koltuk boş koltuktur.

Durağanlığın en büyük nedeni havayolları yönetimlerinin kontrolünde olmayan değişken maliyetler olduğu için bence ABD hükümeti çok yakında iflasları önlemek veya geciktirmek için havacılık sektöründe yeni bir sübvansiyon paketi sunabilir.

Boeing’e el altından destek vererek ABD’li havayollarına az yakıt tüketen yeni nesil uçak siparişleri konusunda kolaylık/ayrıcalık sağlayabilir ki, bu azalmakta olan havacılık istihdamına da katkı sağlayacaktır. İlaveten yabancıların ABD’de havayolu sahibi olma şartlarını esnetebilir.

Bu kadar zorda olan ABD havacılığında, 1971’den beri istikrarla kâr eden tek şirket Southwest. Belki de çözüm Southwest’in kurucusunun ‘Keep It Simple Stupid-KISS’ yani ‘Her Şeyi Basit Tut’ felsefesinde saklı. Demek ki uzun vadede her şeyi yalın ve anlaşılır şekilde planlayıp uygulayanlar her krize rağmen ayakta kalabiliyor. Sofistike, havalı planlar yapanlar ise orta-uzun vadede zorlanıyor. Ne kadar ironik değil mi?

Tolga Turgut/Akşam

 

Havayolu şirketleri toparlanabilir mi?

Yorumlar

Bu haber için henüz yorum gönderilmedi.

Yorum Gönder

Kalan karakter 1000