Kule ile Pilotun ilginç diyoloğu

Tabi ki, bu diyalog sadece bir espri. Çünkü yıl boyunca 25 milyon yolcunun güvenli bir şekilde yere indiren hava trafik kontrolörleri arasında eşi pilot olan da var ama kocasına 'Merhaba' demeye bile fırsatı olmuyor. 'Pardon'u olmayan bir iş yapan her bir kule çalışanı iki saat içinde ortalama 60 uçağı başarıyla yere indirmeye çalışıyor.

Yolda yürürken birine çarptığınızda 'pardon' diyerek bir tatsızlığı önleyebilirsiniz ancak yeryüzünde öyle bir meslek var ki 'pardon' deme lüksü veya şansı yok. Bu meslek kılı kırk yaran bir eğitimle çalışmaya hak kazanılan hava trafik kontrolörlüğü. Ömürlerinin yarısını 45 metre yükseklikteki bir kulede, 110 metrekarelik dar ve kapalı bir alanda geçiren Atatürk Havalimanı Uçuş Kontrol Kulesi çalışanları yoğun stres altında görev yapıyorlar. Kulede vardiyalı olarak 24 saat boyunca 100 hava trafik kontrolörü görev yapıyor. Çalışanlar için mesai saat 08.30'da başlıyor, 21.00'de sona eriyor. Sabah gelen ekip görevi bu saatten sonra ikinci ekibe devrediyor. Ancak görevi devreden görevli oradan hemen ayrılmıyor. Yeni gelen görev arkadaşı o anki trafiğe adapte olana kadar bekliyor. Büyük bir fedakarlık örneği sergileyen gökyüzünün isimsiz kahramanları gün içinde 900 uçağın iniş kalkışını, yolcuların can güvenliği içinde seyahat etmesini sağlıyor.

2 SAATTE KİŞİ BAŞINA 60 UÇAK

Mola verme, kuleden ayrılıp yemeğe gitme gibi lüksleri olmayan hava trafik kontrolörleri sürekli radar ekranlarına baktıkları için gözlerini ve zihinlerini dinlendirmeleri gerekiyor. Bu yüzden yol kontrol ünitesinde çalışanlar, 2'şer saat dinlenerek hava trafiğinin düzenli şekilde yönlendirilmesini sağlıyor. Bu süre içinde her kontrolör ortalama 60 uçağa yönlendirme hizmeti veriyor. Çeşitli milletlerden pilotlarla konuşuyor. İki saatten fazla ekrana bakmak, İngilizce teknik terimler kullanan pilotlarla anlık kritik görüşmeler yapan hava trafik kontrolörlerini telafisi imkansız hatalara sürükleyebiliyor.

YOL KONTROLÜN YÜKÜ AĞIR

Yol kontrol ünitesinde çalışan hava trafik kontrolörleri, uçakları "son yaklaşma" tabir edilen mesafede, inişe 20 dakika kala devralıyor. Her uçağın pilotuna o anda havalimanı üzerindeki uçak trafiği ve muhtemel riskler konusunda ayrıntılı bilgi veriliyor. Zaman zaman yüksek irtifada veya inişte "air miss" tabir edilen hava öpücüğü anlamına gelen yakın geçişler oluyor. Örneğin iki uçak 100-200 metre yakın mesafede geçiş yapabiliyor. Bu durumda hava trafik kontrolörü devreye giriyor ve yeni vektörler vererek uçakların çarpışmasını önlüyor.

EŞİNİZ PİLOT OLURSA

Kule çalışanları arasında emekliliğine kadar bu işi yapanlar da var. Ömrünün 18 yılı uçuş kontrol kulesinde geçen Vildan Sakarya ise bir pilotla evli. Sakarya, en çok eşinin uçağı limana yaklaştığında heyecanlanıyor. Eşinin sesini uçaktan yapılan ilk anonsta tanıdığını ifade eden Sakarya, "Tabi burada karı-koca muhabbeti yapmamız imkansız. Bütün diğer pilotlarda olduğu gibi eşimle de İngilizce konuşuyorum. Vektörleri ve yaklaşma değerlerini veriyorum. Yani 'bey akşam gelirken, 1 kilo et, 2 kilo domates al' deme şansım yok.” diyor. Sakarya'nın pilot eşi ile tanışmasının hikayesi de hayli ilginç. Vildan Hanım bu olayı da şöyle anlatıyor: "Bundan 13 yıl önce bir görev için uçakla İstanbul'dan İzmir'e gidiyordum. Bu benim görev uçuşumdu. Teknik ekipten olduğum için ben de kokpitte seyahat ediyordum. Orada hayatımın kaptanı ile tanıştım. Daha sonra onu frekansa girdiği, kule ile konuştuğu zamanlar takip ettim. Bir fırsatını bulup tanıştıktan sonra da evlenmeye karar verdik"

HAVADA KİMSEYİ BEKLETMİYORUZ

12 yıldır hava trafik kontrolörlüğü yapan Nevzat Dinçer Ayyıldız ise zaman zaman uçaklara havada tur attırdıkları yolunda şikayetler geldiğini ama böyle bir uygulamanın mümkün olmadığını belirterek şunları söylüyor: "Öyle zaman oluyor ki 2 saat içinde 60 uçakla aynı anda konuşuyorsunuz. Hiç birine sen biraz tur at deme şansınız yok. Hepsi İngilizce konuşuyor, pilotların hepsine sırayla cevap vermek zorundasınız. Bu büyük zihinsel yorgunluk veriyor. Zorunlu inişler, havada tehlike durumları bizi en çok yıpratan olaylar.”

UÇAK ALEV TOPUNA DÖNDÜ

Meydan kontrol ünitesinde çalışanlar uzun aralıklarla da olsa çok korkunç olaylara da tanık oluyor. 10 Ekim 2007'de Kahire-Varşova seferini yapan Mısır Hava Yolları uçağı iniş sistemlerinin kilitlenmesi üzerine Atatürk Havalimanı'na zorunlu iniş yapıyor ve bir anda alev topuna dönmüştü. Olup bitenleri dün gibi hatırlayan 17 yıllık hava trafik kontrolörü Hilmi Ayaz, bu ürpertici olayı şöyle anlatıyor: "Gece yarısına yakın saatlerdi ve her şey normal giderken İstanbul Boğazı üzerinde seyreden uçağın pilotu arıza sinyali verdi. Pilot zorunlu iniş talebinde bulundu. Bunun üzerine meydandaki itfaiyeyi ve bütün ekipleri alarma geçirdik. Piste köpük sıkıldı. Uçağın seyri sefer cihazları ve iniş takımları kilitlenmişti. Çok tehlikeli bir iniş oldu, uçak piste gövde üstüne indi. Bu sırada sürtünmenin şiddetiyle yangın çıktı ve uçak alev topuna döndü. Ekiplerimiz yangını kısa sürede söndürdü ve yolcuları tahliye ettik. Bu başarımız sebebiyle Havalimanı Mülki İdare Amirliği bize takdir belgesi sundu"

SMART PROJESİ DEVREDE

Göz yorucu yeşil renkli yuvarlak radar ekranları yüzünden sıkıntılı anlar yaşayan hava trafik kontrol merkezinde şu sıralar büyük bir değişim yaşanıyor. Ulaştırma Bakanlığı'nın üzerinde titizlikle durduğu Smart Projesi kuleye büyük bir yenilik getimiş.

Yeşil yorucu ekranlar yerine hava trafiğini daha net algılamayı ve uçakları daha kolay yönlendirmeyi sağlayan lcd ekranlar devreye girmiş. Bu arada eski sistem de takviye olarak kullanılıyor. Smart projesi tamamlandığında Türkiye üzerindeki bütün hava trafiği, Ankara'daki tek merkezden takip edilebilecek ve yönlendirilebilecek.

NASIL HAVA TRAFİK KONTROLÖRÜ OLUNUR?

Hava trafik kontrolörü olabilmek için öncelikle, bu mesleğe gönül vermek gerekiyor. Daha çok, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Hava Trafik Kontrolörlüğü Bölümü veya DHMİ eğitim kurslarını bitirenler tercih ediliyor. Bunun yanı sıra çok iyi İngilizce bilmek, strese dayanıklı olmak, dikkat eksikliği hastası olmamak aranan şartlar arasında. Yükseklik korkusu olanların ise bu mesleği yapma şansları çok az. Bu korkuyu yendiklerini psikologlar denetiminde kanıtlayanlar da mesleğe adım atabiliyor. Atatürk Havalimanı'ndan bir yıl içinde geçen yaklaşık 25 milyon yolcunun can güvenliği hava trafik kontrolörlerinin iki dudağı arasında. İyi bir hava trafik kontrolörü beş yılda yetişiyor. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Hava Trafik Kontrolörlüğü Bölümü'nden her yıl 10 mezun geliyor. DHMİ Genel Müdürlüğü de açığı kapatmak için kendi bünyesinde verdiği eğitimle, her yıl 100 hava trafik kontrolörü yetiştiriyor. Buna rağmen hava trafik kontrolörü açığı devam ediyor.

'MEYDAN KONTROL' HER ŞEYİ GÖREREK ÇALIŞIYOR

Kulenin en üst kısmında hava ve apron trafiğini görerek yönlendiren meydan kontrol ünitesi bulunuyor. Burada uçakların inişinden park alanına yanaşmalarına kadar bütün aşamalar görevlilerin anlık ve titiz yönlendirmeleri ile gerçekleşiyor. Apronda ve pistlerde yaşanması muhtemel tehlikelere karşı gereken uyarılar buradan yapılıyor. Örneğin pistte yürüyen bir insan görüldüğünde, meydan kontrol yerdeki ekipleri harekete geçiriyor, başı boş gezen insan bir araçla güvenli şekilde pistten alınarak tehlike bertaraf ediliyor.

Yeni Şafak